TÜRK BELGESEL SİNEMASININ İLK TEMSİLCİSİ FUAT UZKINAY; BELGESEL SİNEMADA PROPAGANDA GELENEĞİ, AYASTEFANOS'TAKİ RUS ABİDESİ'NİN YIKILIŞI
Author :
Abstract
Gerçeği kayıt altına almak kameranın icadından önce resim sanatıyla gerçekleştiriliyordu. Bu belge ressamları izlenimlerini tuval üzerine aktararak belge haline getiriyor, dönem yaşantısını, toplumsal olayları veya anlık olayları belgeliyorlardı. Bu olgu, fotoğrafın icadıyla yer değiştirdi. Hareketli görüntülerin ilk kullanımı ise Auguste & Louis Lumiere kardeşlerin 1895 yılında yaptıkları, ‘Lumiere Fabrikası’ndan İşçilerin Çıkışı’yla tarihteki yerini aldı.Paul Rotha’ya göre, belgesel sinema estetiğinin oluşabilmesi için sanatsal kaygıları olan yönetmenlerin çıkmasını beklemek gerekliydi. İlk belgesel film kavramı New York Sun dergisinde (8 şubat 1926), John Grierson’un ‘Moana’ filmi olarak değerlendirildi. (Susam, 2015:, s. 127) . İlk Türk belgesel filmi ise üzerinde tartışmaların devam ettiği ‘Ayastefanos’taki Rus Anıtının Yıkılışı’nı gösteren film olarak kabul edilir. 14 Kasım 1914 yılında bu görüntüleri, Türk belgesel film yönetmeni, Fuat Uzkınay belgelemiş fakat görüntüler günümüze kadar ulaşamamıştır. Bu araştırma kapsamında, ‘İlk Türk Belgesel Sineması’nın temsilcisi Fuat Uzkınay ve İlk Türk Belgeseli, Ayastefanos Rus Abidesi’nin yıkılışı belgesel sinemada propaganda geleneği kapsamında ele alınacaktır. Sonuç olarak, tüm tartışmalara rağmen, ilk Türk belgeseli olarak Türk Sinema tarihinde yerini alan ‘Ayastefanos’taki Rus Anıtının Yıkılışı’ isimli belgesel, gerek çekim amacı gerek toplu gösterim yapılması sebebiyle Propaganda Geleneğinde çekilmiş ilk Türk Belgeseli olma özelliği göstermektedir.
Keywords
Abstract
Recording the truth was done with the art of painting before the invention of the camera. These document painters documented the life of the period, social events or instant events and transferred their impressions to the canvas. This phenomenon was replaced by the invention of photography. The first use of motion picture film took its place in history with the "Worker's Exit from the Lumiere Factory" made by the brothers Auguste & Louis Lumiere in 1895. According to Paul Rotha, the documentary film must had to wait for directors with artistic concerns. The first documentary film concept was interpreted in the New York Sun magazine (February 8, 1926) as John Grierson's movie 'Moana'. (Susam, 2015:, p. 127). The first Turkish documentary film, on the other hand, is considered to be the one showing the still controversial "Destruction of the Russian Monument in San Stefano". Turkish documentary director Fuat Uzkınay documented these images on November 14, 1914, but the images have not survived until today. Within the scope of this research, Fuat Uzkınay, the representative of the 'First Turkish Documentary Cinema', and the destruction of the First Turkish Documentary Ayastefanos Russian Monument will be discussed within the scope of the propaganda tradition in documentary cinema. As a result, the documentary "The Collapse of the Russian Monument in San Stefano", which took its place as the first Turkish documentary in the history of Turkish Cinema, also has the distinction of being the first Turkish documentary shot despite all the controversy. Because this film contains the Propaganda Tradition in terms of shooting purpose and mass display.
Keywords
- 93 Harbi. (2021, Haziran 13). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/93_Harbi Adresinden Alındı.
- 93 Harbi. (2021, Haziran 13). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/93_Harbi Adresinden Alındı. 18.06.2021
- Aktulum, K. (2018). Sinema Ve Metinlerarasılık; Filmlerarası Etkileşimler Ve Aktarımlar. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
- Alman-Osmanlı İttifak Anlaşması. (2020, Kasım 23). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Alman- Osmanl%C4%B1_İttifak_Antla%C5%9Fmas%C4%B1 Adresinden Alındı.18.06.2021
- Ayastefanos. (2021, Haziran 14). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Ayastefanos_Antla%C5% 9Fmas%C4%B1 Adresinden Alındı.18.06.2021 18:05:52
- Ayastefanos Rus Abidesi. (2021, Ocak 31). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Ayastefanos_Rus_ Abidesi Adresinden Alındı. 18.06.2021
- Baygaliyeva, A. (2003). Sovyet Sineması Ve Çok Uluslu Sovyet Sinemasında Bir Yönetmen: TölömüşOkeyev. İstanbul Üniversitesi Kütüphane Ve Dökümantasyon Daire Başkanlığı:Http://Katalog.İstanbul.Edu.Tr/Client/Tr_TR/Default_Tr/Search/Detailnonmodal/Ent:$002f$002fsd_ILS$002f0$002fsd_ILS:867034/One?Qu=%C4%B0stanbul+%C3%9Cniversitesi.+Sosyal+Bilimler+Enstit%C3%Bcs%C3%BC.+Radyo-Televizyon+Ve+Sinema+Anabilim+Dal%C4%B1.&Qf=AUTHOR Adresinden Alındı
- Berlin Anlaşması. (2021, Şubat 21). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Berlin_Antla% C5%9Fmas%C4%B1_(1878) Adresinden Alındı
- Edebiyat. (2016). Vakıfk12.: Http://Edebiyat.K12.Org.Tr/Kavramlar/Metinleraras%C4%B1l%C4%B1k/36 Adresinden Alındı
- Ekim (Film). ( 2021, Nisan 11 ). Vikipedi, Özgür Ansiklopedi: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Ekim_(Film) Ferro, M. (2017). Sinema Ve Tarih. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Fuat Uzkınay. (2021, Şubat 17). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/Fuat_Uzk%C4%B1nayHauser, A. (2006). Sanatın Toplumsal Tarihi (Cilt Rokoko, Klasisizm, Romantizm, Naturalizm, Empresyonizm Ve Film Çağı). Ankara: Deniz Kitabevi.
- İtilaf Devletleri. (2021, Mart 31). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/%C4%B0tilaf_DevletleriJamankulova, R. (2008). Kırgız Belgesel Sinemasında Propaganda. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Televizyon Sinema Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
- Kandemir, M. (2021). Kentsel Mekânda İdeoloji Ve Yansımaları. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Odabaşı, A.İ. (2018). Ayastefanos Filmi Hakkında Yeni Bilgiler ve Sinema Haberleri Gazetesi Müteferrika Kitabıyat Dergisi, Sayı: 53, Yaz 2018/1, ISSN 1300 6479 İstanbul
- Özgül, Y. (2010). Türk Sinema Filmleri Ansiklopedisi 1914—2010, Birinci Cilt, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları ve Sinema Genel Müdürlüğü.
- Özön, N. (1970). Fuat Uzkınay. İstanbul: Türk Sinematek Derneği.Rotha, P. (2000). Belgesel Sinema. İstanbul: İzdüşüm Yayınları.
- Susam, A. (2015). Toplumsal Bellek Ve Belgesel Sinema. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Şenlikköy. (2020, Aralık 7). Wikipedia: Https://Tr.Wikipedia.Org/Wiki/%C5%9Eenlikk%C3%B6yYüksel, A. (2021, Ocak). I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Sanat. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi: Https://Dergipark.Org.Tr/Tr/Pub/Esosder/İssue/59256/616227 Adresinden Alındı
