Author :
Abstract
Yeryüzünde yaşayan canlılar aynı zamanda var olma mücadelesi vermektedir. İnsanlar da ilk ortaya çıktıkları dönemden itibaren bu var olma mücadelesi içerisinde olmuşlardır. Yaşadıkları ortamın fiziki yapısının yarattığı olumsuz koşulları gidermeye çalışırken, besin ve giysi ihtiyacını karşılamak, vahşi hayvanlara karşı kendini savunmak zorunda kalmışlardır. Bunların yanı sıra insanoğlu anlayamadığı, nedenini bilmediği ve çözümleyemediği doğa ve doğa üstü olaylar karşısında ne şekilde davranması gerektiğini çözmeye çalışmış, çaresiz kaldığı olayların yarattığı korkunun ve merakın sonucu, bunların tanımlayamadıkları doğaüstü güçler tarafından yapıldığı inancı hakim olmaya başlamıştır. İlerleyen süreçte insanlar bulundukları coğrafyanın şartlarına göre doğaüstü güçlerle bağlantılı inanç sistemleri oluşturmuşlar ve bu inanç sistemleri zaman içerisinde gelişme göstererek, çeşitli olayların etkisi ile gelişerek toplumların geleneksel yapılarını oluşturmaya başlamıştır. Her toplumun kendine özgü bu geleneksel yapısı, o toplumun kültürel yapısının temelini oluşturmuştur. Günümüze kadar gelebilen ve halk inanışı olarak adlandırılan uygulamaların en niteleyici özelliği batıl olarak dahi kabul gören birçok inanışın günümüzde hala uygulanıyor olmasıdır. Söz konusu inançlar toplumların yaşam tarzlarını etkilediği gibi insanların kimlik göstergesi olan giyim kuşama dair değerlerini de etkilemiştir. Tarihi süreçte insanların sosyal yaşamları, statüleri, yaşayışları, inanışları kısaca tüm özelliklerini yansıtan kültürel alt yapıları hakkında bilgiler sunmaktadır. Halk inanışlarının da insanların hem işlevsel ihtiyaçlarını karşılayan hem de sosyolojik birer kimliğe dönüşen giyim kuşam kültürüne nüfuz etmiş olması kaçınılmazdır çünkü insan giysisini bedeni üzerinde taşır ve onu bedenini ve duygu dünyasını koruduğuna inanır. Bu bazen maddi parçalar bazen de manevi değerler ile gerçekleştirilir. Bu araştırmada halk inanışlarında giyim eşyaları ve kültürüne ait değerlere ilişkin halk inançların ve bunlara dayalı uygulamaların neler olduğu araştırılmaya çalışılmıştır ve tespit edilen uygulamalar örtüleme, sahiplenme, satma/satılma, bağlama/bağlanma inanç kodları üzerinden sınıflandırılarak incelenmiştir.
Keywords
Abstract
Every living thing on earth is struggling to exist. Human beings have also been involved in these existence discussions since their first appearance. While trying to overcome the negative conditions created by the physical structure of the environment they live in, they had to meet their food and clothing needs and defend themselves against wild animals. On the other hand, human beings have tried to figure out how to behave in the face of natural and supernatural events that they cannot understand, do not know the reason for and cannot analyze; and as a result of the fear and curiosity created by the events that they are helpless, the belief that these are made by supernatural forces that they cannot define has begun to dominate. In the following process, people have formed belief systems associated with supernatural forces according to the conditions of the geography they are in, and these belief systems have evolved over time and begun to form the traditional structures of societies by developing with the effect of various events. This traditional structure of each society has formed the base of the cultural structure of that society. The most qualifying feature of the practices that have survived to the present day and are called folk beliefs is that many beliefs that are accepted even as superstitious are still practised today. These mentioned beliefs not only affected the lifestyles of societies but also affected values related to people's clothing which is regarded as a demonstration of identity. In the historical process, it provides information about the social life, status, lifestyle, beliefs of people, in short, their cultural infrastructures that reflect all their characteristics. It is inevitable that folk beliefs have penetrated the clothing culture that both meets the functional needs of people and turns into sociological identities because people carry their clothes on their bodies and believe that they protect their bodies and emotional world. This is sometimes brought into being through material pieces and sometimes with spiritual significances. In this research, it has been tried to investigate what folk beliefs and practices based on the values of clothing, and culture are in folk beliefs, and the identified practices are examined by classifying them through the belief codes of covering, owning, selling/sale, tying/attachment.
Keywords
- Alptekin, A.,B., Ata, E.,N. (2018). Türk Folkloru ve Halk Anlatılarında Biçki Dikiş. Biçki Dikiş (Ed. Emine
- Alptekin, A.,B., Ata, E.,N. (2018). Türk Folkloru ve Halk Anlatılarında Biçki Dikiş. Biçki Dikiş (Ed. Emine Gürsoy Naskali) kitabı içinde, İstanbul: Libra Kitap, 139-164.
- Arığ, A., S. (2006). Türklerde Kıyafetin Kısa Tarihi. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XXII, 64-65-66, 141-160.
- Artun, E. (2012). Türklerde İslamiyet Öncesi İnanç Sistemleri-Öğretiler- Dinler. http://turkoloji. cu. edu. tr/HALKBILIM/erman_artun_inanc_sistemleri. pdf. Adresinden 9 Haziran 2019 tarihinde erişilmiştir.
- Atsız, H. (2004). Psikoanalitik Kuramda Dinin Kökeni ve Gelişim Süreci. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 4(2), 95-120.
- Ayhan, İ., Yarar, F. (2005). Batıl İnançların Psikolojisi. Pivolko Bülten, 4(17), 15-19.
- Ayten, A., Köse, A. (2009). Bâtıl İnanç ve Davranışlar Üzerine Psikososyolojik Bir Analiz. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 9(2), 45-70.
- Barnard, M. (2001). Fashion as Communication.London, New York: Routledge.
- Çobanoğlu, Ö. (2015). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Ankara: Akçay Basım Yayın.
- Çobanoğlu, Ö. (2019, Nisan 03). Türk Kültüründe Şamanizm. Karatekin Üniversitesi Güzel SanatlarEnstitüsü Gelenekli Türk El Sanatları Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde düzenlenen konferans, Çankırı. Emiroğlu, K. (2019). Gündelik Hayatımızın Tarihi. İstanbul: Türkiye İş bankası Kültür Yayınları.
- Ergun, P., Alptürker, G. (2017). Çocuksuzluk Sağaltımında Satınalma Ritüeli-Ritüelin Tarihsel Bağlamı ve Metaforik Dili. Milli Folklör, 29(115), 79-90.
- Garnett, L.,M.,J. (2009). Türkiye’nin Kadınları ve Folklorik Özellikleri. İstanbul: Oğlak Bilimsel Kitaplar.
- Genç, Reşat (1997). Türk İnanışları ile Millî Geleneklerinde Renkler ve Sarı-KırmızıYeşil. Ankara: TDK Yayınları.
- Kalafat, Y. (2001). Alanya Yöresinde Kilit-Bağ-Kitlenmek-Bağlanmak. Erdem, 13(39), 589-598. Kalafat, Y. (2009). Kodlar-Kültler 1. Ankara: Berikan Yayınevi.
- Karasar, N. (2012). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Koca, E., Kırkıncıoğlu, Z. (2021). Biçimsel Özellikleri İle Anlamlandırılan Bir Giysi: Yarlık. Milli Folklör, 17(129), 192-203.
- Koca, E., Koç, F. (2019). “Genç Kızların Kişisel İmajlarında Giyim Tarzı Ve Değerler İlişkisi Üzerine BirAraştırma”, 24 Kasım Başöğretmen Uluslararası Eğitim ve Yenilikçi Bilimler Sempozyumu, 23-24 Kasım, Ankara, (11 ARALIK 2019), s. 153-164.
- Koç, F., Koca, E. (2015). Kütahya’nın Entarili Geleneksel Kadın Giysilerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi. Millî Folklor, 27 (106), 70-87.
- Koç, F., Koca, E. (2016). Halk Giyim Kuşamının Yok Olmasına İlişkin Nedenler ve Koruma Altına Alınması Gerekliliğinin 5n1k Yöntemi ile Analizi. Electronic Turkish Studies, 11(2), 755-778.
- Koç, F., Koca, E. (2016). Türk Halk Giyiminde Kullanılan Süslemelere Tipolojik Bir Yaklaşım. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 5 (19), 237-262.
- Koç, F., Koca, E. (2017). “Türk Topluluklarının Giyim Kuşam Kültüründe Ortak Değerler”, TürkDünyasında Ortak Kültürel Değerler Ortak Miras (Editör: Nebi ÖZDEMİR). s.137-168. ISBN:978-605- 81830-0-1.
- Nietzsche, F. (2001). Kayıp Bir Kıta. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Sürür, A. (1983) “Ege Yöresi Kadın Giyiminde Geleneksel Toplumsal ve İnançlara Dayalı Ögeler veGünümüzde Yaşayan Yerel Örnekleri”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, V. Cilt Maddi Kültür, Başbakanlık Basımevi: Ankara.
- Şimşek, E. (2017). Türk Kültüründe “Alkarısı” İnancı ve Bu İnanca Bağlı Olarak Anlatılan Efsaneler. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 5(12), 99-115.
- Uçkun, R. (2007). Balkan Türklerinde Nazar ile İlgili İnanç ve Pratikler. 14. KIBATEK Edebiyat Sempozyumu, 86-10.
- Varlı, M. (2014). Bid’at, Hurafe ve Batıl İnançlar. İstanbul: Çınar Matbaa, Yayın.
- Yolcu, M. A., Aça, M., Aça, M. (2019). Toplumsal Cinsiyetin İnşası ve Kadın Folkloru: Balıkesir Örneği(Proje No. 117K037). TÜBİTAK SOBAG Proje.https://app.trdizin.gov.tr/publication/project/detail/TVRnMU9UQXc= adresinden 25 Temmuz 2021 tarihinde erişilmiştir.
- Yaşar Kalafat, Kişisel İletişim, 28 Mart 2019, 21 Mayıs 2019.
