Author :
Abstract
Bu çalışmada; Segâh ve Irâk makâmları karşılaştırmalı olarak analiz edilmiş, kimi zaman birbirine karıştırılan bu iki makâmın benzer ve farklı yanları ortaya konmaya çalışılmıştır. Türk Mûsikîsi’nin bilinen en eski makâmlarından olan Segâh ve Irâk makâmları, başka akademik araştırmalara da konu olmuş, ancak yapılan bu çalışmalarda karşımıza çıkan bazı değerlendirmeler, her iki makâmın tam olarak anlaşılamadığı düşüncesine yol açmıştır. Buradan hareketle konu edindiğimiz çalışmada; özellikle günümüzde yaygın bir şekilde kabul gören Arel nazariye anlayışındaki dörtlü/beşli kavramları ile verilen makâm tariflerinin, bu yanlış değerlendirmelerin kaynağı olabileceği kanaati uyanmıştır. Çalışmamızda öncelikle Kantemiroğlu’ndan itibaren Segâh ve Irâk makâmları üzerine yazılan tarifler verilmiş, bu makâmlardaki perde ve seyir anlayışları değerlendirilmiştir. Ardından her iki makâmdan örnek eserler, kendi yerlerinden ve diğer makâmın karar perdesinden yazılarak iki makâm arasındaki perde ve seyir farklılıkarı gösterilmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak; bu iki makâmın karar perdeleri itibariyle ilk üç aralıklarının, “küçük mücennep, tanini ve büyük mücennep (S-T-K)” olmaları dışında; tamamen kendilerine has perde kullanımlarına ve seyir özelliklerine sahip oldukları tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
In this study; Segâh and Irâk maqams were analyzed comparatively, and the similar and different aspects of these two maqams, which were sometimes confused with each other, were tried to be revealed. Segâh and Irâk maqams, which are among the oldest known maqams of Turkish Music, have also been the subject of other academic studies, but some of the evaluations we come across in these studies have led to the thought that both maqams are not fully understood. From this point of view, in our study; It has been concluded that the maqam descriptions given with the concepts of quartet/quintet in the understanding of Arel theory, which are widely accepted today, maybe the source of these wrong evaluations. In our study, firstly, the descriptions written on Segâh and Irâk maqams from Kantemiroğlu were given, and the pitch understandings in these maqams were evaluated. Then, the sample works from both maqams were written from their places, and the decision pitch of the other maqam, and the pitch and course differences between the two maqams were tried to be shown. As a result; except that the first three intervals of these two maqams in terms of decision curtains are “small mücennep, tanini and great mücennep (S-T-K)”; It has been determined that they have unique curtain uses and navigational characteristics.
Keywords
- Arel Hüseyin Sadettin. (1968). “Türk Mûsikîsi Nazariyatı Dersleri”. İstanbul: Hüsnütabiât Matbaası.
- Arel Hüseyin Sadettin. (1968). “Türk Mûsikîsi Nazariyatı Dersleri”. İstanbul: Hüsnütabiât Matbaası.
- Bardakçı M. (2000). “Derviş Es-Seyyid Mehmed Emin’in Tanbur Perdeleri Risâlesi”. İstanbul: Musikişinas. Başer F.A. (2013). “Türk Musikîsinde Abdülbâki Nâsır Dede”. İstanbul: Fatih üniversitesi yayınları.
- Beşiroğlu Ş., Öztürk O.M. & Bayraktar E. (2014). “Makam Nazariye Tarihinde Başlıca Modeller”. İstanbul: Müzikte Kuram, Sayı 10.
- Cevher M. Hakan. (1993). “Rehber-i Mûsıkî”. İzmir: Ege üniversitesi Basımevi.
- Daloğlu Yavuz. (1993). “Yazarı bilinmeyen Bir Mûsikî Risâlesinden Alınan Perdeler ve Makâmlar”. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Ezgi Suphi. (1993)“Ameli ve Nazari Türk Mûsikîsi”, İstanbul: Milli Mecmua Matbaası, cilt 1-4.
- Hatipoğlu Emrah.(2019).“Makamlar ve terkibler”, E-kitap, Erişim:https://play.google.com/store/boks/details?id=DnGDwAAQBAJ (Erişim Tarihi 25.05.2021).
- Kantemiroğlu Dimitri. (2001). İlmi’l-mûsikî alâ vech’il- hûrûfat”, (Y.Tura, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Karadeniz M. Ekrem. (1983). “Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları”. Ankara: İş Bankası Yayınları.
- Tekin A. (2003). “Hızır Ağa’nın Mûsikî Risâlesi İsimli Yazma Eserinin Trankripsiyonu ve Dönemin Edvârları İle Mukayesesi”. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
- Tırışkan A. G. (2000). “Hâşim Bey’in Edvârı”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İTÜ. Uz Kâzım. (1964). “Mûsikî Istılâhatı”. (G. Oransay, Dü.) Ankara: Küğ Yayınları.
- Yektâ Rauf. (1986). “Türk Mûsikîsi”. (Orhan Nasuhoğlu, çev.). İstanbul.
