Author :
Abstract
Üstkurmacanın öz eleştirelliği, özdüşünümselliği ve özbilinçliliği ile doğrudan ilişkilidir. Bu makalede daha önce Türkiye’de herhangi bir çalışmada müstakil bir başlık dahilinde dahi ele alınmayan üstkurmacanın öz eleştirel karakterinin ortaya konulması, üstkurmacanın öz eleştirel özelliklerinin belirlenmesi ve üstkurmacada öz eleştirinin işlevlerinin genel olarak tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Makalede konuya teorik olarak yaklaşılmaktadır. Üstkurmacada öz eleştirinin içteki kurmacaya, kurmacanın geneline, kurmaca-gerçek ilişkisine, kurmacanın unsurlarına, yazara, anlatıcıya, okura, edebî eleştiriye, dış dünyaya nasıl ve ne şekilde, hangi araçlarla yöneldiği saptanmaktadır. Üstkurmacada öz eleştiri, içselleştirilmiş edebî eleştiri ve parodik eleştiri olmak üzere iki kutuplu bir iç dinamik yapıdan temellenmektedir. Üstkurmaca kendi dışındaki edebî eleştiriyi yadsıyarak kendi içinde kendi öz eleştirelliği dahilinde eleştirisini ortaya koymaktadır. Edebî eleştiri yöntem ve kuramlarından istifade ederken onları merkezsizleştirmekte, kurmacaya uyguladığı yapısöküme benzer bir yaklaşımı edebî eleştiriye de dolaylı yoldan uygulamaktadır. Bu minvalde hareket noktası ifşacı bir edimdir ve bu ifşacı edimin neticesinde beklenen parodik bir yargıdır. Öz eleştiri, öz ifşanın güvenli dairesine saklanarak edebî eleştiriyi dışta boşa düşürürken edebî eleştirinin karşısına kurmaca içinde onun hiçbir zaman kullanmadığı parodiyle çıkmakta ve edebî eleştiriyi kendi içinde istediği şekilde ehlileştirerek hem dışarıdaki eleştiriye fırsat tanımamakta hem de eleştiriyi soysuzlaştırmaktadır.
Keywords
Abstract
Self-criticism of metafiction is connected its self-reflexivity and self-conscious, directly. In this article, it is aimed to reveal the self-critical character of metafiction, which has not been discussed even under a seperate title in any study before ın Turkey, to determine the self-critical features of metafiction and to determine the functions of self-criticism in metafiction in general. In this article, the subject is appraached theoretically. In metafiction, it is determined how and in what way and with which tools the self-criticism is directed towards the inner fiction, the general of the fiction, the fiction-real relationship, the elements of the fiction, the author, the narrator, the reader, the literary criticism, the outside world. In metafiction, self-criticism is based on a bipolar internal dynamic structure: internalized literary criticism and parodic criticism. Metafiction, rejecting the literary criticism outside of itself, reveals its criticism within its own self-criticism. While benefiting from the methods and theories of literary criticism, it decentralizes them, and indirectly applies an approach similar to deconstruction to literary criticism. In this way, the starting point is a revealing act and it is a parodic judgment expected as a result of this revealing act. While self-criticism hides in the safe circle of self-disclosure, it renders literary criticism empty outside, it confronts literary criticism with a parody that it has never used in fiction, and tames literary criticism within itself as it wishes, not only not giving an opportunity to outside criticism, but also degenerating criticism.
Keywords
- Atay, O. (2006). Tutunamayanlar (37-38 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Atay, O. (2006). Tutunamayanlar (37-38 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Bahtin, M. (2014). Karnavaldan Romana: Edebiyat Teorisinden Dil Felsefesine Seçme Yazılar, 2. Bs. (C. Soydemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Baudrillard, J. (2010). Kötülüğün Şeffaflığı: Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme (4 b.). (I. Ergüden, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Baudrillard, J. (2012). Sanat Komplosu (4 b.). (E. Gen, & I. Ergüden, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları. Boyd, M. (1983). The Reflexive Novel: Fiction as Critique. Lewisburg: Bucknell UP.
- Budak, S. (2009). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
- Cebeci, O. (2008). Komik Edebi Türler: Parodi, Satir ve İroni. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Ecevit, Y. (2009). Türk Romanında Postmodernist Açılımlar (6 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Engler, B. (2004, 12 17). Metafiction. 05 2021 tarihinde The Literary Encyclopedia: [https://www.litencyc.com/php/stopics.php?rec=true&UID=715 adresinden alındı
- Gasset, J. O. (2013). Sanatın İnsansızlaştırılması ve Roman Üstüne Düşünceler (2 b.). (N. G. Işık, Çev.) İstanbul: YKY.
- Harvey, D. (2010). Postmodernliğin Durumu (5 b.). (S. Savran, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
- Huizinga, J. (2013). Homo Ludens: Oyunun Toplumsal İşlevi Üzerine Bir Deneme (4 b.). (M. A. Kılıçbay, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Hutcheon, L. (1980). Narcissitic Narrative: The Metafictional Paradoks. Canada: Wilfried Laurier University Press.
- Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları. İleri, S. (2017). Sona Ermek. İstanbul: Everest Yayınları.
- İleri, S. (2018). Kumkuma. İstanbul: Everest Yayınları.
- Joyce, J. (2011). Ulysses (13 b.). (N. Erkmen, Çev.) İstanbul: YKY.
- Lakoff, G., & Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil (2 b.). (G. Y. Demir, Çev.) İstanbul. Landa, J. A. (1991). Notes on Metafiction. Universided de Zaragoza.
- Lucy, N. (2003). Postmodern Edebiyat Kuramı Giriş. (A. Aksoy, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Moran, B. (2007). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (16 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Nalbant, E. (t.y.). Foucault ve İktidar. Mayıs 2021 tarihinde Engin Nalbant: https://sites.google.com/site/enginnalbant/foucaultveiktidar adresinden alındı
- Okuroğlu, Ş. (2005). An Analysis of Metafictional Self-Reflexivity in Laurance Sterne’s The Life andOpinions of Tristam Shandy and William Glass’ Willie Lonesome Wife (yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara: Middle East Technical University .
- Pamuk, O. (1998). Benim Adım Kırmızı (2 b.). İstanbul: İletişim Yayınları. Pamuk, O. (2005). Beyaz Kale (29 b.). İstanbul: İletişim Yayınları.
- Pamuk, O. (2013). Masumiyet Müzesi. İstanbul: YKY.
- Pamuk, O. (2021). Veba Geceleri. İstanbul: YKY.
- Sazyek, H. (2013). Roman Terimleri Sözlüğü: Roman Sanatından Yüz Terim. Ankara: Hece Yayınları. Türk Dil Kurumu. (1988). Türkçe Sözlük 1-2 (8 b.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Todorov, T. (2011). Eleştirinin Eleştirisi. (M. Rifat , & S. Rifat, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Waugh, P. (1984). Metafiction: The Theory and Practice of Self-Conscious Fiction (New Accents). London and New York: Routledge.
- Yalçın-Çelik, S. D. (2005). Yeni Tarihselcilik ve Türk Edebiyatında Postmodern Tarih Romanları. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Zariç, M. (2014). Göstergebilim ve Yapıbozumdan Postmodernist Yapısal Eleştiriye. Turkish Studies, 9(12), 751-767.
