Doğu Avrupa Bölgesindeki Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerin İnsani Gelişmişlik Endekslerinin Entropi Tabanlı Aras Ve Edas Yöntemleri İle Değerlendirilmesi
Author :
Abstract
Bir organizasyonda çalışanların iş ve sosyal hayat standartlarının çalışanların memnun olması seviyesine getirildiğinde, organizasyonda çalışanların çalışma verimlilikleri artabilmektedir. Ülkelerde organizasyon olarak düşünüldüğünde, ülkeyi oluşturan bireylerin insani gelişmişlik endeks değerlerinin yüksek olması, insan performanslarının her alanda yüksek olmasına ve buna bağlı olarak uluslararası her alanda ülke performanslarının da yüksek olmasına sebep olabilmektedir. Bu kapsamda çalışmada Doğu Avrupa bölgesinde bulunan Avrupa Birliği’ne üye ülkelere göre insani gelişmişlik endekslerinin önemlilik dereceleri (ağırlık katsayıları) Entropi ve söz konusu ülkelerin insani gelişmişlik performans değerleri Aras ve Edas çok kriterli karar verme yöntemleri ile tespit edilmiştir. Bulgulara istinaden, araştırmaya dahil olan ülkelere göre insani gelişmişlik performansını oluşturan kriterlerin (göstergelerin, değişkenlerin) önemlilik dereceleri (ağırlık katsayıları) çok nicelikten az niceliğe doğru KBGSMH (kişi başı gayri safi milli hasıla), beklenen okullaşma yılı, ortalama okullaşma yılı ve doğumda yaşam beklentisi olarak sıralanmıştır. Devamında Aras ve Edas yöntemleri uygulanarak ülkelere göre insani gelişmişlik performans değerleri tespit edilmiş olup, söz konusu tespit edilen değerlerin yöntemlere göre sıralamaları birbirleri ile tamamıyla tutarlılık göstermiştir. Bu kapsamda Aras ve Edas yöntemlerine göre ülkelerin insani gelişmişlik performans değerleri çok nicelikten az niceliğe doğru Slovenya, Çekya, Estonya, Litvanya, Slovekya, Polonya, Letonya, Macaristan, Hırvatistan, Romanya ve Bulgaristan olarak sıralanmıştır. Söz konusu bu sıralamalar Birleşmiş Milletler Kalkınma Raporu kapsamında özel matematiksel yöntem ile hesaplanan ülkelerin insani gelişmişlik performans (endeks) değerlerinin sıralaması ile %36 oranında tutarlılık göstermiştir. Buna karşın Aras ve Edas yöntemleri ile tespit edilen ülkelerin performans değerleri sıralamaları ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Raporu kapsamında özel matematiksel yöntem ile hesaplanan ülkelerin insani gelişmişlik performans (endeks) değerlerinin sıralaması arasındaki sıra farkı ortalaması 0,727 olarak tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak Entropi-Aras ve Entropi-Edas çok kriterli karar verme teknikleri ile ülkelerin insani gelişmişlik endeksleri (performansları) ve onların sıralamaları kısmi olarak değerlendirilebileceği sonucuna varılmıştır.
Keywords
Abstract
When the work and social life standards of the employees in an organization are brought to the level of satisfaction of the employees, the working efficiency of the employees in the organization can increase. Considering as an organization in countries, the high level of human development index values of individuals who make up the country can cause high human performances in every field and consequently high national performances in every field. In this context, the significance levels (weighting coefficients) of the human development indexes compared to the member states of the European Union in the Eastern European region were determined by Entropy and human development performance values of the mentioned countries by Aras and Edas multi-criteria decision making methods. Based on the findings, the criteria (indicators, variables) of the criteria (indicators, variables) that constitute the human development performance according to the countries included in the research, are very important from the very low to the quantity are listed as KBGSMH (gross national product per capita), expected schooling year, average schooling year and life expectancy at birth. Later, by applying Aras and Edas methods, human development performance values were determined according to the countries, and the ranking of these determined values according to the methods was fully consistent with each other. In this context, according to the Aras and Edas methods, the human development performance values of the countries are listed as Slovenia, Czechia, Estonia, Lithuania, Slovekya, Poland, Latvia, Hungary, Croatia, Romania and Bulgaria, from very little to very little. These rankings were 36% consistent with the ranking of the human development performance (index) values of the countries calculated with the special mathematical method within the scope of the United Nations Development Report. On the other hand, the average of the difference in rank between the performance values rankings of the countries determined by Aras and Edas methods and the ranking of the human development performance (index) values of the countries calculated by the special mathematical method within the scope of the United Nations Development Report was determined as 0.727273. Accordingly, it has been concluded that the human development indices (performances) and their rankings of the countries can be partially evaluated with Entropi-Aras and Entropi-Edas multi-criteria decision-making techniques.
Keywords
- Acar, B. B., & Arıcıgil, Ç. Ç. (2007). ''İnsani Gelişme İndeksi Bileşenleri Açısından Gelişmekte
- Acar, B. B., & Arıcıgil, Ç. Ç. (2007). ''İnsani Gelişme İndeksi Bileşenleri Açısından GelişmekteOlan Ülkelerin Diskriminant Analizi İle Karşılaştırılması'', 38.Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICANAS, 2007, 1-10, Ankara.
- Alkire, S., & Foster, J. (2010). ''Designing the Inequality-Adjusted Human Development Index (HDI)'', Oxford Poverty & Human Development Initiative (OPHI), (37):5-26.
- Anand, S., & Sen, A. K. (1994). ''Human development Index:Methodology and Measuremant'', New York: Human Development Report Office.
- Aykırı, M., & Bulut, Ö. U. (2018). ''İnsani Gelişme Endeksi, İnavasyon ve Büyümenin NedensellikAnalizi'', IV. Internatıonal Caucasus-Central Asıa Foreıgn Trade and Logıstıcs Congress, 2018, 1073-1079, Didim-Aydın.
- Çağlar, A., & Keten, N. D. (2018). ''İllerin İnsani Gelişme Endeksinin Veri Zarflama Analizi İle Ölçülmesi'', Ege Akademik Bakış, 18(4):565-578.
- Doğan, E. M., & Tatlı, H. (2014). ''İnsani Gelişme ve İnsani Yoksulluk Bağlamaında Türkiye'nin Dünyadaki Yeri'', Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1):99-123.
- Eren, Ö., & Mzirahitokatlı, C. M. (2010). ''İnsani Gelişim Endeksinin Abraham Maslow'unİhtiyaçlar Hiyerarşisi Çerçevesinde Tekrar Değerlendirilmesi'', Research Studıes Anatolıa Journal, 3(1):48-62.
- Grimm, M., Harttgen, K., Klasen, S., & Misselhorn, M. (2008). ''A Human Development Index by Income Groups'', World Development, 36(12):2527-2545.
- Gülel, F. E., Atalay, Ç., Kangallı Yar, S. G., Karadeniz, O., & Yeşilyurt, M. E. (2017). ''Türkiye'deİllere Göre İnsani Gelişme Endeksi'', Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (27):209-216.
- Güller, Ş., & Gökdemir, L. (2016). ''İnsani Gelişme Endeksi Bileşenlerinin Türkiye Ölçeğinde ADRL Sınır Testi ile Sınanması'', Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 2(1):1-24.
- Günsoy, G. (2005). ''İnsani Gelişme Kavramı ve Sağlıklı Yaşam Hakkı'', Zonguldak Karaelmes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2):35-52.
- Gürses, D. (2009). ''İnsani Gelişme ve Türkiye'', Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21):339-350.
- Harttgen, K., & Klasen, S. (2010). ''A Household-Based Human Development Index'', World Development, 40(30):878-899.
- Herrero, C., Martinez, R., & Villar, A. (2012). ''A Newer Human Development Index'', Journal of Human Development and Capabilities, (13):247-268.
- Ivonova, I., Arcelus, F. C., & Srinivasan, G. (1999). ''Assessment of the Measurement Properties of the Human Development Index'', Social Indicators Research, 46(2):157-179.
- Kaya, A. (2018). ''Finansal Piyasalardaki Gelişmelerin İnsani Gelişim Üzerine Etkisi'', International Journal of Economic and Administrative Studies, (20):169-180.
- Kazar, G., & Kazar, A. (2013). ''Eşitsizlikle Uyumlandırılmış İnsani Gelişme Endeksinin Türkiyeİçin Değerlerndirilmesi'', Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2): 195-208.
- Kocaefe Cebeci, A., & Dilber, İ. (2014). ''Türkiye'nin İnsani Gelişme Endeks Değerinin 2011-2012 Karşılaştırması'', Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2):123-131.
- Kurnaz, N., Özbek, A., & Altunal, I. (2016). ''Afro-Avrasya Bölgesindeki Ülklerin Sosyo-
- Leigh, A., & Wolfers, J. (2006). ''Happiness and the Human Development Index: Australia Is Not a Paradox ?'', Australian Economic Review, 39(2):176-184.
- Mazumdar, K. (2003). ''A New Approach to Human Development Index'', Review of Social Economy, 61(4):535-549.
- Mıhçı, H., & Mıhçı, S. (2003). ''Türkiye'nin Yakın Dönemdeki İnsani Gelişme Eğilimleri'', Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 21(2):21-47.
- Morse, S. (2003). ''Greening the United Nations' Human Development Index ?'', Sustainable Development, 11(4):183-198.
- Neumayer, E. (2001). ''Human Development Index and Sustainability'', Ecological Economics,Nübler, H. T. (1991). ''The Human Development Index: A New Development Indicator ?'', Intereconomics, 26(5):236–243.
- Özdemir, A., & Salihoğlu, M. (2019). ''Ekonomik ve Politik Faktörlerin İnsani Gelişmişlik Üzerindeki Etkileri'', Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(3): 21-35.
- Ranis, G., Stewart, F., & Samman, E. (2006). ''Human Development: Beyond the Human Development Index'', Journal of Human Development, 7(3):323-358.
- Şaşmaz, M. Ü., & Yayla, Y. E. (2018). ''Vergiler ve Ekonomik Büyüme ile İnsani GelişimArasındaki Nedensellik İlişkisi:Avruoa Birliği Geçiş Ekonomileri Örneği, ''Sayıştay Dergisi,Torun, M., Sarıdoğan, E., & Kurt, S. (2009). ''Yenilik Üretimi (İnovasyon) ile Bilgi ve İletişimTeknolojileri (ICT) Yatırımlarının İnsani Gelişme Endeksinin Ekonometrik Analizi'', Yönetim Bilimleri Dergisi , 7(2):140-150.
- Tüylüoğlu , Ş., & Karalı, B. (2006). ''İnsani Kalkınma Endeksi ve Türkiye için Değerlendirmesi'',Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,Ünal, Ç. (2008). ''İnsani Gelişmişlik Endeksine Göre Türkiye’nin Bölgesel Farklılıkları. Cografi Bilimler Dergis'', 6(2):89-113.
- Yalçın, A. Z., & Çakmak, F. (2016). ''Türkiye'de Kamu Sağlığı Harcamalarının İnsani Gelişim Üzerindeli Etkisi'', Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergis, 30(4):705-723.
- Yılmaz, Z., & Danışoğlu, F. (2017). ''Ekonomik Kalkınmada Beşeri Sermayenin Rolü ve Türkiye'deBeşeri Kalkınmanın Görünümü Olarak İnsani Gelişim Endeksi'', Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilmiler Dergisi, (51):117-147.
