Halikarnas Balıkçısı’nın “Hortlayan Bakış” Adlı Hikâyesi Çerçevesinde Cimri – Tutumlu / Şüphe – Kuruntu / Sürpriz – Emrivaki Kavramlarının Değerlendirilmesi
Author :
Abstract
Bu çalışmada ortak bir anlamdan vücut bulan ancak; akabinde müspet ve menfi dallara ayrılan kelime veya söz yapılarından olan cimri - tutumlu, şüphe - kuruntu ve sürpriz - emrivaki ifadelerinin kavram alanları Halikarnas Balıkçısı’nın Hortlayan Bakış isimli hikâyesi etrafında belirlenmeye çalışılmıştır. Literatürde yakın anlamlı kelimelerle ilgili birçok çalışma yapılmasına karşın müşterek bir anlamdan ortaya çıkmaları hasebiyle aralarında anlamsal bir ilgi olduğu halde iki farklı yöne evirilen kelime ve söz yapılarıyla ilgili metinden hareketle bir çalışma bulunmamaktadır. Çalışmamız bu yönüyle özgündür. Edebi metinlerden hareketle soyut birçok ifade ve kavram bir kurgu dünyası içinde somutlaşmaktadır. Edebi metinler sayesinde ortak bir anlam geçmişine sahip dil yapılarının birbirine zıt iki farklı kavrama gönderme yapmaları neticesinde ortaya çıkabilecek anlam kargaşası - samimi olacağım derken laubaliliğe düşme vb. - ortadan kalkmaktadır. Çalışmamızda öncelikle ele alınan kavramların kendi içlerinde hangi ortak anlamdan ortaya çıktıkları belirlenmiştir. Sonrasında kavramların hinterlandı belirlenip kavramları oluşturan kelimelerin etimolojileri ile kavramların anlam sahası aydınlatılmıştır. Çalışmamızın bir sonraki bölümünde ilgili hikâyenin metni verilip devamında, ele alınan kavramların hikâyede nasıl ve hangi boyutuyla işlendiği metinden örneklerle anlatılmıştır. Çalışmamız neticesinde ortak bir anlamdan su yüzüne çıkıp farklı anlamlar yüklenen kelime ve kavramlar arasındaki anlam bulanıklığının edebi metinlerden hareketle belirginleşeceği görülmüştür.
Keywords
Abstract
In this study, within the framework of Halikarnas Balıkçı’s Story “Hortlayan Bakış”, it was attempted to determine the conceptual fields of “Cimri (miser) – Tutumlu (thrifty) / Şüphe (doubt) – Kuruntu (delusion) / Sürpriz (surprise) – Emrivaki (imposition)” concepts which are among the words or word structures which have a common meaning at base but later branch later under positive and negative fields. Even though there are many studies focusing on the near-synonyms, there is no study which regards the word or word structures which rise from a common meaning and have a semantic relationship between them but evolve into two different directions, with reference to a text. Thus, this study could be claimed to be distinctive. Basing on a literary text, many abstract expressions and concepts become more concrete in a world of fiction. The possible meaning ambiguity, which could occur as a result of the fact that two language structures having a common meaning root refer to two contrasting concepts (i.e. being unconventional while trying to be sincere) could be removed thanks to the literary texts. In this study, out of which common meaning the present concepts arose between them was firstly determined. Second, the background of the concepts was determined, and the etymologies of the words composing the concepts and the meaning field of the concepts were covered. In the next chapter of the study, the text of the given story was presented, and later, how and in which dimensions the present concepts are covered were explained with the examples from the text. In the end of the study, it was found out that the meaning ambiguity between words and concepts, originating from a common meaning and given different meanings, might become evident with reference to a text.
Keywords
- Ayverdi, İ. (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük – Kubbealtı Lûgati, Cilt.1-2-3. Kubbealtı
- Ayverdi, İ. (2016). Misalli Büyük Türkçe Sözlük – Kubbealtı Lûgati, Cilt.1-2-3. Kubbealtı Yayınevi, İstanbul.
- Bayar, N. (2006). Açıklamalı Yeni Kelimeler Sözlüğü, Akçağ Yayınları, İstanbul.
- Cebeci, O. (2019). Metafor ve Şiir Dilinin Yapısal Özellikleri, İthaki Yayınları, İstanbul.
- Devellioğlu, F. (1995). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat. 12. bs. Aydın Kitabevi Yayınları, Ankara.
- Dilts, R. (1999), Dil İllüzyonları, (Çev. Volkan Çubukçu), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
- Feyzü’l Furkan Tefsirli Kur’an-ı Kerim Meali (2016). Hazırlayan: Hasan Tahsin Feyizli. 11.bs. ,Server Yayınları, İstanbul.
- Halikarnas Balıkçısı. (2017). Parmak Damgası. 7. bs., Bilgi Yayınevi, Ankara. Okay, O. (2014). Poetika Dersleri. 3. bs., Dergâh Yayınları, İstanbul.
- Kaufman, S. B., DeYoung, C. G., Gray, J. R., Jiménez, L., Brown, J., & Mackintosh,N. (2010), Implicit learning as an ability. Cognition, 116(3), 321-340.
- Lakoff, G. ve Johnson, M. (2010). Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil. ( Gökhan Yavuz Demir, çev.) 2. bs., Paradigma Yayıncılık, İstanbul.
- Lakoff G., Turner M. (1989). More than Cool Reason. The University of Chicago Press, Chicago. Mutçalı, S. (2014). Arapça – Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
- Nişanyan, S. (2004). Sözlerin Soyağacı. 3. bs. Adam Yayınları, İstanbul.
- Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati, Simurg Yayınları, İstanbul. Tokmakçıoğlu, E. (2004). Bütün Yönleriyle Nasrettin Hoca, Geçit Kitabevi, İstanbul.
- Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. 10. bs., Türk Dil Kurumu Yay., İstanbul.
