OKUL YÖNETİCİLERİNİN HİZMETKAR LİDERLİK DAVRANIŞLARI İLE ÖĞRETMENLERİN MOTİVASYON DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
Author :
Abstract
Özet Hizmetkar liderlik, işgörenlerin ihtiyaç ve beklentilerini öncelikli gören, onlara hizmet etmeyi ve gelişimlerinde de sürekli destek olmayı bir yaşam felsefesi haline getiren bir liderlik stilidir. Bu araştırmanın amacı, ortaokulda görev yapan okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini 2018-2019 öğretim yılında Siirt il merkezindeki 39 ortaokulda görev yapan toplam 585 branş öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise basit seçkisiz örnekleme yöntemiyle seçilen 28 ortaokul da görev yapan toplam 391 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Hizmetkâr Liderlik Davranışları Ölçeği” ve “Öğretmen Motivasyon Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizinde SPSS 21 paket program kullanılmıştır. Araştırmada betimsel istatistik, bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü varyans analizi ve regresyon analiz teknikleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, genel olarak ortaokul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarına yönelik öğretmen algılarının "orta düzeyde" olduğu tespit edilmiştir. Öğretmen algılarına göre, okul yöneticilerinin Özgecil davranışlar, Empati, Adil tutum ve davranışlar, Dürüstlük ve Alçakgönüllülük alt boyutlarındaki hizmetkâr liderlik davranışlarını "orta düzeyde" sergiledikleri ortaya çıkmıştır. Genel olarak ortaokul yöneticilerinin hizmetkar liderlik davranışları ile öğretmenlerin içsel ve dışsal motivasyon düzeyleri arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir.Yapılan regresyon analizi sonucunda ise, hizmetkar liderliğin özellikle özgecil davranışlar ve empati alt boyutlarının içsel motivasyonu ve dürüstlük alt boyutunun ise dışsal motivasyonu olumlu yönde yordadığı görülmüştür. Araştırma sonuçlarına dayalı olarak önerilerde bulunulmuştur.
Keywords
Abstract
Abstract Servant leadership is a leadership style that prioritizes the needs and expectations of employees and makes them a life philosophy to serve them and provide continuous support in their development. The aim of this study is to determine the relationship between the servant leadership behaviors of secondary school administrators and teachers' motivation levels. Relational screening model was used in the study. The research population consists of 585 branch teachers working in 39 secondary schools in the city center of Siirt in the 2018-2019 academic year. The sample of the study is composed of 391 teachers who work in 28 secondary schools chosen by simple random sampling method. In the study, Servant Leadership Behavior Scale and Teacher Motivation Scale were used as data collection tools. SPSS 21 package program was used to analyze the data.Descriptive statistics, independent sample t-test, one-way analysis of variance and regression analysis techniques were used in the study. As a result of the study, it was found that the teachers' perceptions of the servant leadership behaviors of secondary school administrators in general were at a ''moderate level''. According to the teachers 'perceptions, it was found out that the school administrators' exhibited servant leadership behaviors in the sub-dimensions of altruism, empathy, fair attitudes and behaviors, honesty and modesty are '' moderate level''. In general, it was determined that there was a positive and moderate level relationship between the servant leadership behaviors of secondary school administrators and the internal and external motivation levels of the teachers. As a result of the regression analysis, it was found that servant leadership, especially altruistic behaviors and empathy sub-dimensions positively predicted intrinsic motivation, and honesty sub-dimension predicted extrinsic motivation positively. Suggestions have been made based on the results of the research.
Keywords
- Ada, Ş., Durdağı, A., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon
- Ada, Ş., Durdağı, A., Ayık, A., Yıldırım, İ. ve Yalçın, S. (2013). Öğretmenlerin motivasyon etkenleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3), 151-166.
- Adair, J. (2004). Handbook of management and leadership. London: Replika Press.
- Avolio, B. J. ve Locke, E. E. (2002). Contrasting different philosophies of leader motivation: altruism versus egoism. The Leadership Quarterly, 13(2), 169-191.
- Aydın, B. ve Özçelik, Y. (2015). Öğretmenleri motive eden okul yöneticisi davranışları. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu Özet Bildiri Kitabı, EYFOR VI, 5-7 Kasım 2015, KKTC.
- Balay, R., Kaya, A. ve Geçdoğan-Yılmaz, R. (2014). Eğitim yöneticilerinin hizmetkâr liderlikyeterlikleri ile farklılıkları yönetme becerileri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları, 4(Özel sayı 1), 229-249.
- Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2011). Değişik ülkelerde okul müdürlerinin yetiştirilmesi: Türk eğitim sistemi için bir model önerisi. Kuramsal Eğitim Bilim, 4(2), 182-197.
- Beck, D. (2010). Antecedents of servant leadership: A mixed methods study. (Unpublished Doctorate Dissertations), University of Nebraska, Lincoln.
- Bennis, W. (2003). On becoming a leader. USA: Basic Books.
- Cassel, J. ve Holt, T. (2008). The Servant Leader-mature and thoughtful board members work for the common good-not for individual gain. American School Board Journal, 195, 34-35.
- Can, S. (2015). Investigation of the motivation level of teachers working at state schools in relation to some variables. International Journal of Progressive Education, 11(3), 153-161.
- Cemaloğlu, N. ve Kılınç, A. Ç. (2009). Okul yöneticilerinin etik ilkelere uygun davranış göstermedüzeyleri. IV. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Bildiriler Kitabı. Denizli: Pamukkale Üniversitesi.Cerit, Y. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmetçi liderlik davranışlarını yerine getirme düzeyleri. Ege Eğitim Dergisi, 6(2), 1-19.
- Cerit, Y. (2008). İlköğretim okulu müdürlerinin hizmet yönelimli liderlik davranışlarının öğretmenlerin tükenmişliklerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 55, 547- 570.
- Colquitt, J. A. (2001). On the dimensionality of organizational justice: A construct validation of a measure. Journal of Applied Psychology, 86(3), 386-400.
- Çalış, H. (2012). Öğretmen motivasyonunda yönetici yaklaşımlarının incelenmesi (Kocaeli iliGölcük ilçesi örneği). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Yeditepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
- Çelik, E. ve Okçu, V. (2019). Okul yöneticilerinin hizmetkâr liderlik davranışlarına ilişkin öğretmen algıları. Atlas International Refereed Journal on Social Sciences,17(5),70-86.
- Çoğaltay, N., & Karadağ, E. (2016). The effect of educational leadership on organizationalvariables: a meta-analysis study in the sample of Turkey. Educational Sciences: Theory & Practice, 16(2), 603-646. DOI: 10.12738/estp.2016.2.2519.
- Drury, S. (2004). Employee perceptions of servant leadership: Comparisons by level and with jobsatisfaction and organizational commitment. Dissertation Abstracts International, 65(9), 314-324.
- Demirtaş, Z. ve Canpolat, C. (2017). Kariyer basamakları uygulaması ile öğretmenlerinmotivasyonu ve örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişkiler. Journal of Educational Reflections, 1(1), 26-36.
- Ekinci, A. (2015). Okul müdürlerinin hizmetkâr liderlik davranışları ölçeğinin geliştirilmesi vehizmetkâr liderlik davranışlarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 40(179), 341-360.
- Ertan, H. (2008). Örgütsel bağlılık, iş motivasyonu ve iş performansı arasındaki ilişki: Antalya’dabeş yıldızlı otel işletmelerinde bir inceleme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Afyonkarahisar Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
- Ertürk, R. (2016). Öğretmenlerin iş motivasyonları. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(3),1-15.
- Greenleaf, R. (1973). The servant as leader. Cambridge: Centre for Applied Studies. Greenleaf, R. K. (1977). The servant as leader. New York: Paulist Press.
- Gagne, M., Forest, J., Gilbert, M. H., Aube, C., Morin, E. & Malorni, A. (2010). The motivation atwork scale: Validation evidence in two languages. Educational and Psychological Measurement, 70(4), 628–646.
- Güney, S. (2000). Davranış Bilimleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Güleş, H. K. ve Ardahan, F. (1998). Resmi liseler ve özel kolejlerde görev alan yöneticilerin eğitimliderliği ve etik davranış boyutları ile bu ilkelerin öğretmenler tarafından sorgulanması ve Antalya ili örneği. VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi.
- Hallinger, P. and Heck, R. H. (1996). Reassessing the principal’s role in school effectiveness: A review of the empirical research. Educational Administration Quarterly, 32(1), 27-31.
- Hesse, H. (1990). Doğu yolculuğu. İstanbul: Afa Yayıncılık.
- Hoy, W. K. & Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi:Teori, araştırma ve uygulama. (Çev. Ed. S. Turan). Anakara: Nobel.
- Jesus, S. N. & Lens, W. (2005). An integrated model forth study of teacher motivation, applied psychology. An İnter National Review, 54(1), 119-134.
- Joo, B. K. & Lim, T. (2009). The effects of organizational learning culture, perceived jobcomplexity, and proactive personality on organizational commitment and intrinsic motivation. Journal of Leader ship & Organizational Studies,16(1), 48-60.
- Joseph, E. E. and Winston, B. (2005). A correlation of servant leadership, leader trust, and organizational trust. Leadership & Organization Development Journal, 26(1), 6-22
- Karasar, N. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Kaya, F. S., Yıldız, B. ve Yıldız, H. (2013). Herzberg’in çift faktör kuramı açısından ilköğretim I.Kademe öğretmenlerinin motivasyon düzeylerinin değerlendirilmesi. Akademik Bakış Dergisi, 39, 1-18.
- Kınay, S. (2006). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetsel etik ilkelere bağlılık düzeylerininöğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
- Kocabaş, İ. ve Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin tutum ve davranışlarının öğretmenlerin motivasyonuna etkisi (özel ve devlet okulu örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1), 79-93.
- Küçükkaraduman, E. (2006). İlköğretim okul müdürlerinin etik davranışlarının incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği: Yönetimde ve organizasyonlarda davranış,klasik-modern - çağdaş ve güncel yaklaşımlar. İstanbul: Arıkan Basım.
- Kouzes, J. M., & Posner, B. Z. ( 2002). The leadership challenge. San Francisco:Jossey-Bass.
- McDougle, L. R. (2009). Servant leadership in higher education:An analysis of the perceptions ofhigher education employees regarding servant leadership practices at varying types of institutions. (Unpublished doctorate Dissertations).The University of Texas, San Antonio.
- Mottaz, J. C. (1985). The relative importance of intrinsic and extrinsic rewards as determinants of wok satisfaction. The Sociological Quarterly, 3(26), 365-385.
- Nourthouse, P. G. (2010). Leadership: Theory and practice. New York: Sage.
- Okçu, V., Adıgüzel, Z., Gök, M. İ. (2018). Ortaokul öğretmenlerinin okul yönetimindekayırmacılıkla ilgili algılarının öğretmenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi (Batman ili örneği). Pesa Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 368-385.
- Okçu, V. ve Anık, S. (2017). Okul yöneticilerinin otantik liderlik davranışları ile öğretmenlerinmotivasyon ve mobbing yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 5(2), 63-85.
- Okçu, V. (2014). Ortaöğretim okulu yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile öğretmenlerinörgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 20(4), 501-524. doi: 10.14527/kuey.2014.020
- Özdemir, S. ve Muradova, T. (2008). Örgütlerde motivasyon ve verimlilik ilişkisi. Journal of Qafqaz University, 24, 146-153.
- Özdemir, S. ve Sezgin, F. (2002). Etkili okullar ve öğretim liderliği. Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3),Özdemir, T. Y., Kartal, S. E. ve Yirci, R. (2014). Okul müdürlerinin öğretmenleri motive etme yaklaşımları. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 190-215.
- Özkan, M. ve Temiz, S. (2017). İlkokul yöneticilerinin sahip olması gereken hizmetkâr liderliközelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 319-352.Palestini, R. (2009). From leadership theory to practice: A game plan for success as a leader. New York: Rowman & Littlefield Education.
- Patterson, K. A. (2003). Servant leadership: A theoretical model. Servant leadership roundtable. Regent University School of Leadership Studies. Virginia Beach, VA.
- Recepoğlu, E. (2013). Öğretmenlerin iş motivasyonlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(2), 575-588.
- Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2012). Organizational behaviour. UK: Pearson.
- Rowan, B., Correnti, R. and Miller, R. J. (2002). What large-scale, survey research tells us aboutteacher effects on student achievement: Insights from the prospects study of elementary schools. Teachers College Record, 104(8), 1525-1567.
- Stone, A.G., & Patterson, K. (2005). The history of leadership focus, servant leadership roundtable. Virginia Beach, VA, Regent University.
- Şahin, S. (2013). İlköğretim okulu müdürlerinin yönetsel etkililik düzeyine ilişkin öğretmengörüşleri (İzmit ilçesi örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Şimşek, Y., & Altınkurt, Y. (2009). Endüstri meslek liselerinde görev yapan öğretmenlerin okul müdürlerinin iletişim becerilerine ilişkin görüşleri. Akademik Bakış, 17, 1-16.
- Şişman, M. (2012). Öğretim liderliği. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
- Tanrıverdi, S. (2007). Katılımcı okul kültürünün yabancı dil öğretmenlerinin iş motivasyonuylailişkisine yönelik örnek bir çalışma. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Tiryaki, A. (2008). İşletmelerde modern liderlik yaklaşımları ve çalışan motivasyonu ilişkisineyönelik bir uygulama. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Ünal, S.(2000). İlköğretim okulu yöneticilerinin okullarında motivasyonu sağlama etkinlikleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 84-90.
- Van Dierendonck, D. (2011). Servant leadership: A review and synthesis. Journal of Management, 37(4), 1228-1261.
- Yılmaz, F. (2009). Eğitim örgütlerinde örgüt kültürünün öğretmenlerin iş motivasyonu üzerindekietkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
