SAĞLIK HİZMETLERİ MESLEK YÜKSEKOKULU ÖĞRENCİLERİNİN SAĞLIK OKURYAZARLIĞI VE AKILCI İLAÇ KULLANIM DÜZEYLERİNİN BELİRLENMESİ
Author :
Abstract
Bu çalışmada amaç; Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu (SHMYO) öğrencilerinin sağlık okuryazarlık (SOY) düzeyleri ile akılcı ilaç kullanım (AİK) düzeylerinin farklı değişkenler açısından belirlenmesi ve aralarındaki ilişkinin tespit edilmesidir. Araştırmada tarama modelleri arasında yer alan kolay örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmaya ilişkin veriler, 2018-2019 akademik yılı bahar döneminde Sivas Cumhuriyet Üniversitesi SHMYO’da öğrenim görmekte olan 383 kız, 105 erkek olmak üzere 488 öğrenciye uygulanan ölçekler aracığıyla toplanmıştır. SHMYO öğrencilerinin SOY düzeylerinin belirlenmesinde Sorensen ve diğerleri (2013) tarafından geliştirilen sonrasında Toçi ve diğerleri (2013) tarafından tekrar düzenlenen Türkçeye uyarlaması ise Temel ve Aras (2017) tarafından yapılan “Sağlık Okuryazarlığı Tanılama Ölçeği” kullanılmıştır. Ölçeğin güvenirliği .92, bu çalışmada ise .93 olarak belirlenmiştir. SHMYO öğrencilerinin AİK düzeyleri ise Demirtaş ve diğerleri (2018) tarafından geliştirilen “Akılcı İlaç Kullanımı Ölçeği” kullanılarak tespit edilmiştir. Ölçeğin güvenirliği .79, bu çalışmada ise .85 olarak belirlenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, öğrencilerin SOY puan ortalamalarının cinsiyet, sınıf düzeyi, öğretim türü, ekonomik durum, mezun olunan okul türü ve branş değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği, anne ve baba eğitim durumu, ikamet yeri değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermediği; AİK puan ortalamalarının sınıf düzeyi ve branş değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdiği, cinsiyet, öğretim türü, ekonomik durum, anne ve baba eğitim durumu, ikamet yeri ve mezun olunan okul türü değişkenlerine göre ise anlamlı farklılık göstermediği; SOY ve AİK toplam puanı arasında pozitif yönde düşük düzeyde ilişki olduğu belirlenmiştir.
Keywords
Abstract
The aim of this study is to determine the health literacy levels and rational drug use levels of the Vocational School of Health Services students’ in terms of different variables and to determine the relationship between them. The easy sampling method, which is among the screening models, was used in the research. The data of the study were collected by using the scales applied to 488 students (383 female, 105 male) who were studying in Sivas Cumhuriyet University Vocational School of Health in the spring semester of the 2018-2019 academic year. In order to determine health literacy levels of Vocational School of Health students’, “Health Literacy Diagnostic Scale” was used, which was developed by Sorensen et al. (2013), the scale was edited again by Toçi et al. (2013) and then the scale was adapted to Turkish by Temel and Aras (2017). The reliability of the scale was .92 and .93 in this study. The rational drug use levels of Vocational School of Health students’ were determined using the “Rational Drug Use Scale” which developed by Demirtaş et al. (2018). The reliability of the scale was .79 and .85 in this study. The level of health literacy scores of students have significant difference, according to gender, grade level, type of education, economic status, type of school graduated and field of study variables. The level of health literacy scores of students have not significant difference, according to mother and father education level, place of residence variables. The level of rational drug use scores of students have significant difference, according to grade level and field of study. The level of rational drug use scores have not significant difference, according to gender, type of education, mother and father educational level, places of residence and type of school gratuated. It was found that there was a positive low level correlation between health literacy and total score of rational drug use.
Keywords
- Akcilek, E. (2017). Üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesinin incelenmesi.
- Akcilek, E. (2017). Üniversite öğrencilerinde sağlık okuryazarlığı ve yaşam kalitesinin incelenmesi.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Medipol Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
- Alp, H., Türk, S., Yılmaz, S., Tiryaki, Ü. M., & Yiğitbaşı, M. (2018). Akılcı ilaç kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Tıp Fak Dergisi, 9(33), 20-28.
- Aydın, B., & Gelal, A. (2012). Akılcı ilaç kullanımı: Yaygınlaştırılması ve tıp eğitiminin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(1), 57-63.
- Çiftçi, F. (2017). Bir eğitim aile sağlığı merkezine kayıtlı 18-65 yaş bireylerin sağlık okuryazarlığıdurumunun belirlenmesi. Yayınlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi. Sağlık Bilimleri Üniversitesi Bursa Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Bursa.
- Çimen, Z., & Temel, A. B. (2017). Kronik hastalığı olan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı vesağlık algısı ilişkisi ve sağlık okuryazarlığını etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 33(3), 105-125.
- Demirci, A., & Şimşek, I. (2012). Üniversite öğrencilerinin ilaç kullanımlarına yönelik tutumları. e-Journal of New World Sciences Academy, 7(4), 43-51.Demirtaş, Z., Dağtekin, G., Sağlan, R., Alaiye, M., Önsüz, M. F., Işıklı, B., ... & Metintaş, S.(2018). Akılcı ilaç kullanımı ölçeği geçerlilik ve güvenilirliği. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3(3), 37-46.
- Erünal, M. (2017). Kalp yetersizliği hastalarında sağlık okuryazarlığının öz bakıma etkisi.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
- Gündoğar, H. S., & Kartal, S. E. (2017). Üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı hakkındaki görüşleri. Bartın Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 25-34.
- Healty People (2010). Understanding and ımproving health, U.S. Department of Health and Human Services, November, 1-53.
- Karakurt, P., Hacıhasanoğlu, R., Yıldırım, A., & Sağlam, R. (2010). Üniversite öğrencilerinde ilaç kullanımı. TAF Preventive Medicine Bulletin, 9(5), 505-512.
- Iptes, S., & Khorshid, L. (2004). Üniversite öğrencilerinin ilaç kullanım durumlarının incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 20(1), 97-106.
- Lu, Y., Hernandez, P., Abegunde, D., & Edejer, T. (2011). The world medicines situation. Geneva: World Health Organization.
- Malatyalı, İ., & Biçer, E. B. (2018). Sağlık okuryazarlık düzeyinin belirlenmesi: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi örneği, ASHD, 17(2), 1-15.
- Ministry of Health, R. (2017). Rational drug use natıonal action plan 2014-2017. 14 Mayıs 2019tarihinde http://www.akilciilac.gov.tr/wp-content/uploads/2014/11/Rational-Drug-Use-National- Action-Plan.pdf adresinden alınmıştır.
- Nations, U. (1948). Universal declaration of human rights. General Assembly Resolution, (s. 217 A (III)).
- Nielsen-Bohlman, I., Panzer, A. M., & Kinding, D. A. (2004). Health literacy: A prescription to end confusion. Washington. DC: National Academies Press.
- Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: A challenge for contemporary healtheducation and communication strategiesin tothe 21st century, health promotion international. Oxford University Press, 15(3).
- Ölmez, E. H., & Barkan, O. B. (2015). Sağlık okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi ve hasta hekim ilişkisinin değerlendirilmesi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi. 4(8), 121-127.
- Özçelikay, G. (2001). Akılcı ilaç kullanımı üzerine pilot bir çalışma. Ankara Eczacılık Fakültesi Dergisi, 30(2), 9-18.
- Özyiğit, F., & Arıkan, İ. (2015). Kütahya ilinde üniversite öğrencilerinin akılcı ilaç kullanımı hakkında bilgi, tutum ve davranışları. Bozok Tıp Dergisi, 5(1), 47-52.
- Safeer, R. S., & Keenan, J. (2005). Health literacy: The gap between physicians and patients. American Family Physician, 72(3), 463-468.
- Sorensen, K., & ark. (2013). Measuring health literacy in populations: Illuminating the design and development process of the european health literacy survey questionnaire (HLS-EU-Q). BMC
- Temel, A. B., & Aras, Z. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94.
- Toçi, E., & ark. (2013). Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional osovo. British Journal of Medicine & Medical Research, 3(4), 1646-1658.
- Tones, B. (2002). Health literacy: New wine in oldbottles. Health Education Research, 17(3). 287-Üçpunar, E. (2014). Yetişkinlerde işlevsel sağlık okuryazarlığı testinin uyarlama çalışması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
- WHO. (1987). The rational use of drugs. report of the conference experts. Nairobi, 25-29 November.. Geneva: World Health Organization
- WHO. (2017). The pursuit of responsible use of medicines: Sharing and learning from countryexperiences, 14 Mayıs 2019 tarihinde http://www.who.int/medicines/areas/rational_use/en/ adresinden alınmıştır.
- Demirci, A., & Şimşek, I. (2012). üniversite öğrencilerinin ilaç kullanımlarına yönelik tutumları. e-Iptes, S., & Khorsid, L. (2004). Üniversite öğrencilerinin ilaç kullanım durumlarının incelenmesi. Ege Üniversitesi Hemsirelik Yüksek Okulu Dergisi, 20(1), 97-106.
- Yılmaz, E., Yılmaz, E., Karaca, F., Uçar, S., & Yüce, T. (2008). Sağlık yüksekokulu ögrencilerinin ilaç kullanım durumlarının belirlenmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(8), 69-83.
- Yılmaztürk, A. (2013). Türkiye'de ve dünyada akılcı ilaç kullanımı. Kastamonu University Journal of Economics & Administrative Sciences Faculty, 2(1), 42-49.
