Author :
Abstract
17-19.yüzyılda Anadolu’yu da gezen Müslüman ve Avrupalı seyyahların yazdıkları seyahatnameler, hatıra ve günlük tarzında olmakla birlikte, özel bir önem taşımaktadır. Hümanizm ve Rönesans çağının insanları, bilgi ve görüşlerini arttırmak, kendilerini daha iyi yetiştirmek için çoğu zaman belli bölgelere seyahat etmişlerdir. Bu ve benzeri nedenlerle 17. yüzyılda Anadolu’nun çoğu bölgelerini ziyaret eden başta Evliya Çelebi ve Fransız Tavernier ile 19. yüzyılda ise Fransız Cuinet, İngiliz Morier, Alman Mordtmann, Leonhard ve Hunger gibi bu seyyahların bilgin ve hümanist kişiler olduğunu söyleyebiliriz. Yukarıda belirttiğimiz seyyahlar, İstanbul’a da uzanan İpek Yolu güzergâhını izleyerek Anadolu’ya yaptıkları gezilerde başta köy, kasaba ve kentler ile bu yerleşimlerde yaşayan insanların sosyo-kültürel yapısını anlatmaktadır. Bu çalışmada bahsi geçen seyyahların hayatından ve seyahatnamelerinden kısaca bahsedildikten sonra, İstanbul’ dan, Üsküdar, Calcoidonia (Kadıköy), Maltepe, Diachidissa (Darıca), Nicomedia (İzmit), Sanbanginch (Sabanca), Gene (Geyve), Tarachi (Taraklı), Gohenuch (Göynük), Dibech (Dibeklitaş), Boly (Bolu), Giagaiol (Yeniçağ), İerarda (Gerede) Camaraly (Hamamlı-İsmet Paşa) ve Busoli’ni ye (Çerkeş) ve oradan da Caraguire’dan (Atkaracalar) Kurşunlu, Koçhisar (Ilgaz), Totia (Tosya), Cacompazar (Hacıhamza), Ottomagich (Osmancık) Cagionde (Gümüşhacı), Merzuchan (Merzifon), Hiladich (Ladik), Sepetli ve Aieti (Hayati Köyü), Niksar üzerinden doğuya devam ettikleri bilinmektedir. Bu yazıda yukarıda belirtilen seyyahların, Çankırı İli Çerkeş ilçesi hakkındaki gözlemlerine yer verilmiştir.
Keywords
Abstract
The travel books written by Muslim and European travellers who also visited Anatolia in the 17th-19th centuries are of special importance, although they are in the style of memoirs and diaries. People of the age of humanism and the Renaissance often travelled to certain regions in order to increase their knowledge-views and to raise themselves better. For these and similar reasons, we can say that these travellers, especially Evliya Çelebi and French Tavernier, who visited most parts of Anatolia in the 17th century, and French Cuinet, English Morier, German Mordtmann, Leonhard and Hunger in the 19th century, were generous and humanist people. The travellers we mentioned above describe the socio-cultural structure of the villages, towns and cities, and the people living in these settlements, on their trips to Anatolia by following the Silk Road route to Istanbul. After briefly mentioning the lives and travel books of the travellers mentioned in this study, it is known that they go through eastern parts, passing through Istanbul, Üsküdar, Calcoidonia (Kadıköy), Maltepe, Diachidissa (Darıca), Nicomedia (İzmit), Sanbanginch (Sabanca), Gene (Geyve), Tarachi (Taraklı), Eat Gohenuch (Göynük), Dibech (Dibeklitaş), Boly (Bolu), Giagaiol (Yeniçağ), İerarda (Gerede) Camaraly (Hamamlı-İsmet Paşa) and Busoli (Çerkeş) and then from Caraguire (Atkaracalar) Kurşunlu. It is known that they continued to the east via Koçhisar (Ilgaz), Totia (Tosya), Cacompazar (Hacıhamza), Ottomagich (Osmancık) Cagionde (Gümüşhacı), Merzuchan (Merzifon), Hiladich (Ladik), Sepetli and Aieti (Hayati Village), Niksar. In this article, the observations of the above-mentioned travellers about Çerkeş district of Çankırı are given.
Keywords
- Adsız ,N. (1971)., Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ss.1-12, 203-
- Adsız ,N. (1971)., Evliya Çelebi Seyahatnamesinden Seçmeler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, ss.1-12, 203- 230, İstanbul
- Akarsu, R. (2021). “Akhaimenid Döneminde Yol Ağları”, Anasay Dergisi, Sayı 16: s, 133-149, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- Akdağ, M. (1959). Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi. Cilt: 1. Ankara.
- Aksakal, E. (2019), “Türk Kültüründe Eril Mekân Örneği: Köy Odaları” Folklor-Edebiyat Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 38, ss. 292-308, Ankara.
- Aykut, N. (1984). “4.Murat’ın Revan Seferi Menzilnamesi”, Tarih Dergisi, Sayı:34, s. 183-246, İstanbul.
- Baysun, C. (1948). “Evliya Çelebi” İslam Ansiklopedisi, Cilt. 4, ss. 400-412, Diyanet Vakfı Yayınları,İstanbul.Bozer, R. ve Yavaş, A. (2007). “Çankırı Çerkeş IV. Murat Camii ve Osmanlı Döneminde Yenileme Projesi”, Çankırı Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, s.9-14, Çankırı Araştırmaları Merkezi Yayınları, Çankırı.
- Bütüner, Z. (2021). Alman Seyyah David Andreas Mordtman’ın İznikmid, İznik-İzmit İzlenimleri. Kocaeli Belediyesi Yayınları. Kocaeli.
- Cahen, C. (1979). Osmanlı Öncesi Anadolu’ da Türkler. İstanbul.
- Çakmak, Y. (2019). “Richard Leonhard’ın “Galatya’da Kızılbaşlar” Başlıklı Gözlem-Değerlendirmelerinin Analizi ve Osmanlıca Transkripsiyonu” Kebikeç Dergisi, Sayı: 48, s. 57-81, İstanbul.
- Cantay, G. (2006). “Anadolu da Kuzey Ticaret Yolu”, Osmanlı Döneminde Çorum Sempozyumu 01-03Ekim 2004, Sempozyum Bildiri Kitabı, ss. 40-49, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Çetin, E. (2017). Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Anadolu’da Karayolu Ulaşımı. Sayı: 4. Türk Tarih KurumuYayınları. Ankara.Çınar, H., Bulut, M. ve Yiğit İ. (2018). Tarihi İpek Yolu’nun Kuzey Anadolu Güzergâhı, ss. 12-150. İstanbul Zaim Üniversitesi Yayınları. İstanbul.
- Devellioğlu, F. (1993). Osmanlı Türkçe Ansiklopedik Lugat. Aydın Kitabevi Yayınları. Ankara
- Elibol, A. (2008). XIX Yüzyıl Başlarında Çankırı. ss. 24-30. Çankırı Belediyesi Yayınları. Çankırı. Eravşar, O.(2000). Seyahatnamelerde Kayseri. Kayseri Ticaret Odası Yayınları. Kayseri.
- Evliya Çelebi, (1970). Seyahatname (Çeviren: Zuhuri Danışman). İstanbul.
- Evliya Çelebi, (1971). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden Seçmeler. (Hazırlayan: Nihat Adsız), ss. 203-338. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. İstanbul.
- Evliya Çelebi, (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi. (Hazırlayan: Kurşun, Z., Kahraman, S. A. ve Dağlı, Y.), ss. 76-95, Yapı Kredi Yayınları. İstanbul.
- Eyice, S. (1995). “Mordtmann, Andreas David (Baba)”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. Sayı: 5, s. 489-490. Tarih Vakfı Yayınları. İstanbul.
- French, D. (1974), “A Study of Roma Roads in Anatolia”. Anatolia Studies. Sayı: 24, ss.144-149. Ankara. French, D. (1988). Küçük Asya Roma Yolları ve Mil Taşları Ara Kataloğu. s. 65, 68, 122. Ankara.
- French, D. (1997). “Anadolu’daki Roma Yolları ve Mil Taşları”, Araştırma Sonuçları Toplantısı 1, Sayı: 2. ss.195-196. Sayı: 6, s. 275. Ankara.
- Görgün H. (2005).“Mortdmann Andreas David”. İslam Ansiklopedisi, Cilt 30. ss. 286-287. Diyanet Vakfı Yayınları. İstanbul.
- Güven, M.(2020). “Vital Cuinet’ e Göre 19. Yüzyılın Son Çeyreğinde Kastamonu Vilayetinde Ulaşım ve Ticaret”, Sosyal Bilimler Araştırması Dergisi, Sayı: 18 s. 67-85, Bartın Üniversitesi Yayınları, Bartın.
- Hunger, H. (1996). “Paphlagonien und Honorias” Tabula Imperli Byzantini, Band 9, Österreichısche Akademie Der Wıssenschaften, Wien.
- İnalcık, H. (1960). “Bursa 1, XV. Asır Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar”. Belleten XXIV. s. 5, 45- 102. Türk Tarih Kurumu Yayınları. Ankara.
- İnalcık H., (2008). Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. ss. 222-225. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. İstanbul
- Kankal, A. (2009). XVI. Yüzyılda Çankırı. Çankırı Belediyesi Yayınları. ss. 58-60, 90-91. Çankırı.
- Karakaya, Y. (2017). Ayakta Kalan Köy Odaları (Köy Odaları ve Oda Yarenlikleri). ss.8-96. Gökçe Matbaacılık Yayınları. Ankara.
- Katırcıoğlu, V. (1994). Çerkeş’teki Türk Devri Eserleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
- Mordtmann, A. (1998). Alman Gezginlerin Gözüyle 19. Yüzyılda Anadolu. ss. 63-64. (Çeviren: İ. Pınar). İzmir.
- Müderrisoğlu, F. (2006). “Anadolu’ da Önemli Bir Kültürel ve Dini Merkez: Osmancık”, Osmanlı DönemindeÇorum Sempozyumu 01-03Ekim 2004, Sempozyum Bildiri Kitabı, ss. 601-610, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara.
- Mülayim Atilla, (2011), Evliya Çelebi’nin Hayatı Türkiye Yazarlar Birliği Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, s. 9-14, Özel Matbaa Yayınları, Ankara.
- Numan, İ. (1981). “Çankırı da Yaren Sohbetleri ve Sohbet Odaları”, Vakıflar Dergisi, Sayı: XIII, ss. 591-634, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
- Ökse, T. (2003). “Kızılırmak ve Fırat Havzalarını Birbirine Bağlayan Eski Kervan Yolu”, Bilge Dergisi, Sayı: 34, s.15-32, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara.
- Özergin, M. K. (1985). “İpek Yolu”, Boğaziçi Dergisi, Sayı: 39, ss. 7-11, İstanbul.Pınar, İ.(1998). Alman Gezginlerin Gözüyle 19. yy’da Anadolu Şehirleri. İzmir.
- Ramsey, W. (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. ss. 216-280. Ankara. Sönmez, E. (2012). “Celaliler ve Üç Evliya Çelebi”, Kebikeç Dergisi, Sayı: 33, ss. 87-110, Ankara.
- Strabon, (1966). Geographika (Çeviren: Adnan Pekman). Arkeoloji ve Sanat Yayınları. ss. 2-3, 16-19.Tanrıkulu, M. (2014). Johann Samuel Heinrich Kiepert’in Osmanlı Haritalarının Bir Değerlendirmesi”, Zeitschrift für die Welt der Türken, Vol 6, No: 2, ss,189-205, Münih.
- Tavernier, J. B. (1980). XVII Asır Ortalarında Türkiye Üzerinden İran’a Seyahat (Çeviren: E Gültekin). Tercüman 1001 Temel Eser. Tercüman Gazetesi Yayınları. İstanbul.
- Tavernier, J. B. (2006). Tavernier Seyahatnamesi. (Editör ve Çeviren: S. Yerasimos), Kitap Yayınevi.Toruk, F.(2008). Çankırı İzlenimleri (Seyyahlar ve Araştırmacılar). Çankırı Belediyesi Yayınları. Çankırı.
- Toruk, F (2009), “Vital Cuinet’in Gözüyle Çankırı”, Belleten, Cilt: LXXIII, Sayı: 262, ss. 721-740, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Tuncer, O. C. (2007). Anadolu Kervan Yolları. s. 38. Ankara.
- Turan, O.(1946). “Selçuklu Kervansarayları”, Belleten, Sayı: X/39, ss. 471-496, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Türkoğlu, Ö.(1999).Salnamelerde Çankırı. ss. 319-514, Çankırı Valiliği Yayınları. Çankırı.
- Yenel, K. (1989). Çerkeş IV. Murat Çifte Hamamı Koruma Sağlamlaştırma Çalışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
- Yerasimos, S. (1991). Les Voyageurs Dans L’empire Ottoman (14-16 yy). pp. 130-132. Ankara.
- Yılmaz, L.(1990). Batı Karadeniz Ticaret Yolları ve Bu Yollar Üzerindeki Hanlar. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
- Yörükan, Y. (1998). Anadolu da Aleviler ve Tahtacılar. (Hazırlayan: T. Yörükan), ss. 47- 70. Kültür Bakanlığı Yurdaydın, H. (1976). Beyan-ı Menzili Sefer-i Irakeyn Sultan Süleyman Han. s. 31. Ankara.
