Türkiye’de Hastane Hizmetleri Sektöründeki Firmaların Finansal Performanslarının Covid-19 Dönemiyle Birlikte Oran Analizi Ve Waspas Yöntemi İle Belirlenmesi
Author :
Abstract
Covid-19 salgını, sağlık hizmetlerine olan talebi artırmış, sağlık sektörünün önemine bir kez daha dikkat çekmiştir. Sağlık sektörünün en önemli paydaşlarından birisi de hiç şüphesiz hastanelerdir. Salgın döneminde hastane bakımından yeterli kapasiteye sahip olan ülkeler vatandaşlarına gerekli sağlık hizmetlerini sunabilirken, kimi bazı ülkelerde ise bu hizmetlerin yetersizliği sonucu fevkalade üzücü hadiseler yaşanmıştır. Dolayısıyla salgın, savaş ve afetler gibi olağanüstü durumlar için iyi bir sağlık sisteminin yanı sıra güçlü finansal yapıya sahip hastanelere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmanın amacı, hastane hizmetleri sektöründe faaliyet gösteren firmaların finansal performansının belirlenmesi ve Covid-19 salgınında tam kapanmaların uygulandığı 2020 yılı ile diğer yılların karşılaştırılmasıdır. Çalışmada, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan sektördeki firmalara ait 2009-2020 yıllarını kapsayan birleştirilmiş bilanço ve gelir tablolarından elde edilen veriler kullanılmıştır. Bu bağlamda ilk olarak oran analizi, daha sonra çok kriterli karar verme yöntemlerinden WASPAS yöntemi uygulanmıştır. Çalışmanın sonucunda, sektörün likidite oranlarının düşük, özkaynakların yetersiz olduğu görülmüştür. Ayrıca, alacakların tahsili ve stok devir hızının arzulanan düzeyin altında gerçekleştiği, 2011, 2014, 2016 ve 2018 yıllarında net zararın söz konusu olduğu tespit edilmiştir. Performans sıralamasında ilk sırayı 2009 yılı alırken, ikinci sırayı Covid-19 salgınında tam kapanmaların yaşandığı 2020 yılı almıştır. Dolayısıyla Covid-19 salgınının hastane hizmetleri sektörünü finansal açıdan olumlu etkilediği ifade edilebilir.
Keywords
Abstract
The Covid-19 outbreak has increased the demand for health services and once again pointed out the importance of the health sector. One of the most crucial stakeholders of the health sector is undoubtedly hospitals. While the countries with sufficient capacity in terms of hospitals could provide the necessary health services to their citizens during the epidemic period, in some countries, exceptionally sad events were experienced as a result of the inadequacy of these services. Therefore, in addition to a good health system, hospitals with strong financial structures are needed for extraordinary situations such as epidemics, wars and disasters. The aim of this study is to determine the financial performance of companies operating in the hospital services sector and to compare the year 2020, when full closures were implemented in the Covid-19 epidemic, with other years. In the study, the data obtained from the combined balance sheets and income statements of the companies in the sector covering the years 2009-2020 published by the Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) were used. In this context, firstly ratio analysis, then WASPAS method, which is one of the multi-criteria decision making methods, was applied. As a result of the study, it was observed that the liquidity ratios of the sector were low and the own funds were insufficient. In addition, it was determined that the collection of receivables and inventory turnover were below the desired level, and there was a net loss in 2011, 2014, 2016 and 2018. While 2009 took the first place in the performance ranking, the year 2020, when full closures were experienced due to the Covid- 19 epidemic, took the second place. Therefore, it can be stated that the Covid-19 epidemic has positively affected the hospital services sector financially.
Keywords
- Grafik 4: Hastane Hizmetleri Sektörünün Karlılık Oranları (2009-2020)
- Hastane hizmetleri sektörünün net kar marjı oranları incelendiğinde 2011, 2014, 2016 ve 2018 yıllarında net
- ifade edilebilir. Özkaynak karlılık oranları açısından bakıldığında, sektörde yine 2011, 2014, 2016 ve 2018
- yıllarında negatif değerler tespit edilmiştir. Ancak, 2020 yılında sektörün özkaynak karlılık oranı % 7,4 olarak
- gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, 2020 yılında sektördeki firmaların özkaynaklarını ilgili dönem itibariyle daha
- verimli kullandığı söylenebilir. Aynı zamanda, araştırma yıllarında en yüksek özkaynak karlılık oranının 2020
- yılı içerisinde gerçekleştiği, 2020 yılının ise Covid-19 pandemi dönemiyle çakışması dikkat çekmektedir.
- Özkaynak Karlılık Oranı KO3 Oran analizleri sonucunda elde edilen verilere WASPAS yöntemi uygulanmadan önce kriter ağırlıklarının belirlenmesi için ENTROPI yöntemi uygulanmıştır. Entropi yöntemi, bilginin nicel bir ölçüsü olarak ifade edilebilir (Shannon 1948). Bu matematiksel teori iletişimde bir mesajı iletirken kaybolan bilgi miktarını ölçmek için geliştirmiştir (Piras, 2022: 647). Entropi 4 adımdan oluşmaktadır. İlk olarak farklı ölçüm ve ölçeklerle anormallikleri ortadan kaldırmak için Pij değeri hesaplanır. Daha sonra Ej'nin entropisi hesaplanırken, üçüncü adımda eşitlendirme derecesi olarak dj’nin belirsizliği hesaplanır. Son olarak ise, j’nin önem niteliğini belirlemek için Wji’nin ağırlık değerleri bulunur (Karami ve Johansson, 2014: 523-524). Çalışmada entropi yöntemiyle bulunan kriter ağırlıkları Tablo 3’te gösterilmiştir. Tablo 3: Entropi Yöntemi ile Kriter Ağırlıkları LO1 LO2 LO3 FO1 FO2 FO3 VO1 VO2 VO3 KO1 KO2 KO3 k Değeri -0,402 Eij 0,9986 0,9979 0,9897 0,9975 0,9909 0,9968 0,9991 0,9878 0,9994 0,9615 0,9624 0,9558 dij -0,0013 -0,0020 -0,0102 -0,0024 -0,0090 -0,0031 -0,0008 -0,0121 -0,0005 -0,0384 -0,0375 -0,0441 wji 0,0082 0,0128 0,0630 0,0148 0,0559 0,0194 0,0054 0,0749 0,0034 0,2375 0,2319 0,2722
- 2009 1,205 1,071 0,218 0,531 0,469 0,291 4,424 16,277 0,787 0,024 0,019 0,040
- 2010 1,222 1,112 0,247 0,550 0,450 0,313 4,477 18,264 0,772 0,007 0,006 0,012 Tablo 4’ten anlaşılacağı üzere uygulanan oran analizleri sonucu bulunan değerler yıl bazında oran kodu başlığı altında her bir satıra girilmiştir. Çalışma verilerinin normalize edilmesi sonucu elde edilen karar matrisi Tablo 5’te gösterilmektedir. Tablo 5: Hastane Hizmetleri Sektörünün Normalize Edilmiş Karar Matrisi
- 2009 0,986 0,963 0,858 1 1,898 0,624 0,879 0,891 0,955 1 0,987 0,850
- 2010 1 1 0,972 1,035 1,821 0,671 0,889 1 0,936 0,831 0,827 0,726
- 2017 0,791 0,749 0,637 1,418 1 0,914 0,850 0,548 0,828 0,831 0,814 0,762
- 2018 0,768 0,718 0,448 1,401 1,036 1 0,918 0,489 0,855 0,554 0,567 0,414
- 2019 0,827 0,738 0,669 1,333 1,182 0,813 1 0,512 1 0,851 0,839 0,784
- 2017 0,998 0,996 0,972 1,005 1 0,998 0,999 0,955 0,999 0,957 0,953 0,928 11,763
- 2018 0,997 0,995 0,950 1,005 1,002 1 0,999 0,947 0,999 0,869 0,877 0,786 11,431
- 2019 0,998 0,996 0,974 1,004 1,009 0,995 1 0,951 1 0,962 0,960 0,935 11,789
- 2020 0,999 0,997 1 1,004 1,005 0,997 0,999 0,937 0,999 0,992 1 1 11,934 WASPAS yönteminin son aşaması alternatiflerin öneminin hesaplanmasıdır. Bu araştırmada Lamda (λ) değeri 0,5 olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda, hastane hizmetleri sektöründeki ilgili dönem için belirlenen oran analizlerine göre hesaplanan bulgular ışığında oluşan sıralama Tablo 8’de gösterilmiştir. Tablo 8: Hastane Hizmetleri Sektörü WASPAS Yöntemi ile Yapılan Sıralama
- 2009 0,980 11,961 6,471 1
- 2009’dan başlayıp 2020 yılına doğru dengeli bir şekilde yükseldiği görülmektedir.
- marjı, aktif karlılık oranı ve Özkaynak karlılık oranı açısından 2011, 2014, 2016 ve 2018 yılları negatif olarak
- tam kapanmaların yaşandığı 2020 yılıdır. 2020 yılında sektörün özkaynak karlılık oranı % 7,4 olarak
- gerçekleşmiştir. Dolayısıyla, 2020 yılında sektördeki firmaların özkaynaklarını daha verimli kullandığı
- sırayı 2009, ikinci sırayı 2020 ve üçüncü sırayı 2012 yılı almıştır. Diğer bir söylemle finansal performansın en
- iyi olduğu yıllar 2009, 2020 ve 2012’dir. Performans sıralamasında da 2020 yılı Covid-19 pandemi dönemine
- Çalışmanın sonuçları literatürde yer alan diğer çalışmalarla karşılaştırıldığında, Erkılıç (2021) tarafından
- çalışmada da 2009 yılı ilk sırayı almış ve en yüksek performansa sahip yıl olarak belirlenmiştir. Yiğit (2020)
- Ağırbaş, İ. (2019). Hastane Yönetimi ve Organizasyon, Siyasal Kitabevi, Ankara.
- Akar, Ç. ve Özalp, H. (2000). Sağlık Hizmetlerinde ve İşletmelerinde Yönetim, Somgür Eğitim Hizmetleri
- Akçakanat, Ö., Eren, H., Aksoy, E., ve Ömürbek, V. (2017). Bankacılık Sektöründe Entropi ve WASPAS
- Akdoğan, N. ve Tenker, N. (2010). Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Ankara: Gazi Kitabevi.
- Akgüç, Ö. (1995). Mali Tablolar Analizi, Avcıol Basım, İstanbul.
- Aydemir, İ. (2018). Hastanelerde Finansal Performansın Değerlendirilmesi: Türkiye Cumhuriyeti Merkez
- Baruşcu, Ş., Hazar, A. ve Kocaman, E. (2017). Kredilendirmede Finansal Tablolar Analizi, Bankacılık
- Berk, N. (2010). Finansal Yönetim, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
- Bozkurt, İ. (2020). Sağlık Yönetiminde Güncel Konular, Iksad Publishing House, Anakara, pp. 85-115.
- Chakraborty, S., ve Zavadskas, E.K. (2014). Applications of WASPAS method in manufacturing decision
- Çil Koçyiğit, S., Kocakoç, N.(2019). Ankara İli Kamu Hastanelerinin 2008-2017 Dönemi Finansal
- Erkılıç, C. E. (2021). Hastane Hizmetleri Sektörünün CRITIC Temelli TOPSIS Yöntemi ile Finansal
- Gapenski, L.C. (2007). HealthCare Finance: An Introductionto Accounting and Financial Management,
- Gençoğlu, Ü.G., (2015). Finansal Tablolar Analizi, Alfa Akademi, Bursa.
- Gider, Ö. (2011). Ekonomik Kriz Dönemlerinin Özel Hastanelere Etkileri: Bir Özel hastanenin Oran
- Gülhan, Ü. (2019). Sağlık Kurumlarında Finansal Analiz ve Denetim, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim
- Güngör Tanç, Ş. ve Erciyes Eravcu, T. (2021). Özel Hastanelerde Finansal Performans Analizi: Kayseri İlinde
- Işıkçelik, F. , Durur, F. & Günaltay, M. M. (2021). Özel Hastane Finansal Performansının DuPont Finansal
- Janati, A., Samaneh, V. ve Jafrabadi M. A. (2014). Development of Financial Indicators of Hospital
- Karaca, S. S. , Altemur, N. & Çevik, M. (2020). Bankacılık Sektöründe Performans Analizi: Entropı Ve
- Karadeniz, E. (2016). Hastane Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performansının İncelenmesi: Türkiye
- Karami, A. ve Johansson, R. (2014). Utilization of Multi Attribute Decision Making Techniques to Integrate
- Kavuncubaşı, Ş.ve Yıldırım, S. (2015), Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi, Gözden Geçirilmiş ve
- Lee M. (2015). Financial Analysis of National University Hospitals in Korea, Osong Public Health and
- Mirze, K. (2017). İşletme, Literatür Yayınları, İstanbul.
- Mut, S. ve Ağırbaş, İ. (2017). Hastanelerde Maliyet Analizi: Ankara’da Hizmet Sunan İkinci Basamak Bir
- Okka, O. (2006). Finansal Yönetime Giriş, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
- Orçun, Ç. (2019). Enerji Sektöründe Waspas Yöntemiyle Performans Analizi, Bolu Abant İzzet Baysal
- Özdemir, M. (2021). Performance Analysis With Ratio Analysis And Topsis Method: A Research on The
- Özgülbaş, N. (2005). Sağlık Kurumlarında Finansal Performans Ölçümü ve Finansal Performansı Artırmak
- Özgülbaş, N.,Koyuncugil, A.S., Duman, R. ve Hatiboğlu B. (2008), Özel Hastane Sektörünün Finansal
- Piras, P. (2022). New Mathematical Measures For Apprehending Complexity Of Chiral Molecules Using
- Shafii, M.,Rafiei, S., Abooee, F., Bahrami, M. A., Nouhi, M., Lotfi, F. ve Khanjankhani, K. (2016).
- Tengilimoğlu, D. Işık, O. ve Akbolat, M. (2017). Sağlık İşletmeleri Yönetimi (8. Baskı), Nobel Yayınları,
- Than. T. M. vd. (2017). BMC,Health Services Research, 17:669, DOI 10.1186/s12913-017-2619-z
- Ural, M.,Demireli, E., ve Özçalık, S. G. (2017). Kamu Bankalarında Performans Analizi: Entropi ve WASPAS
- Yenisu, E. (2019). Finansal Tabloların Oran Analizi ile İncelenmesi: Adese örneği. Aksaray Üniversitesi
- Yiğit, V. (2020). Hastane Hizmetleri Alt Sektörünün Finansal Performasn Analizi, Uluslararası Sağlık
- Zavadskas, E. K.,Turskis, Z., Antucheviciene, J., ve Zakarevičius, A. (2012). Optimization of Weighted
- %C4%B1%202020%20y%C4%B1l%C4%B1nda,milyon%20TL%20olarak%20tahmin%20edildi. (Erişim
- Tarihi: 01.03.2022)
- https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Saglik-ve-Sosyal-Koruma-101(Erişim Tarihi: 01.03.2022)
- https://www3.tcmb.gov.tr/sektor/#/tr/Q/861/hastane-hizmetleri (Erişim Tarihi: 01.03.2022)
