G7 Ülkelerinin Epidemik Risk Performanslarının Analizi: CRITIC Tabanlı MAUT Yöntemi İle Bir Uygulama
Author :
Abstract
Epideminin etkisi, büyük ekonomilere sahip olan ülkelerde daha çok belirgin olmaktadır. Dolayısıyla büyük ekonomilere sahip olan ülkelerin epidemiye karşı önlemleri ve stratejileri küresel ekonomiyi ve diğer ülkelerin ekonomik faaliyetlerine yön verebilmektedir. Bu kapsamda büyük ekonomilere sahip olan ülkelerin epidemik risk performanslarının ölçümü büyük önem kazanmaktadır. Buna göre araştırmanın amacı, dünyanın en büyük ekonomilerine sahip olan G7 grubu ülkelerin en son ve güncel olan 2018 yılı için INFORM Epidemik Global Risk Endeksi bileşenlerine ait değerler üzerinden söz konusu ülkelerin epidemik risk performanslarını CRITIC tabanlı MAUT yöntemi ile ölçmektir. Bulgulara göre, ilk olarak CRITIC yöntemi kapsamında ülkelere göre en önemli epidemik risk bileşeninin epidemik başa çıkma kapasitesi eksikliği olduğu gözlenmiştir. İkinci olarak ülkelerin epidemik risk performans değerleri Japonya, Almanya, İngiltere, ABD, Fransa, Kanada ve İtalya olarak sıralanmıştır. Bunun dışında ülkelerin ortalama epidemik risk performans değeri ölçülmüştür. Bu bağlamda, ortalama değerin altında kalan ülkelerin İtalya, Kanada, Fransa ve ABD olduğu gözlenmiştir. Ortalama değerin üstünde olan ülkelerin ise İngiltere, Almanya ve Japonya olduğu tespit edilmiştir. Böylelikle İtalya, Kanada, Fransa ve ABD’nin diğer G7 ülkeleri ile epidemik risk performans açısından uyumlu olmaları için epidemik risk performans değerlerini artırıcı yöntemler sağlaması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.
Keywords
Abstract
The impact of the epidemic is more pronounced in countries with large economies. Therefore, the measures and strategies of countries with large economies can direct the global economy and the economic activities of other countries. In this context, the measurement of epidemic risk performance of countries with large economies gains great importance. Accordingly, the aim of the research is to measure the epidemic risk performances of the G7 group countries, which have the world's largest economies, with the CRITIC-based MAUT method, based on the values of the INFORM Epidemic Global Risk Index components for 2018, which is the most recent and current. According to the findings, it was observed that the most important epidemic risk component according to the countries within the scope of the CRITIC method was the lack of epidemic coping capacity. Secondly, the epidemic risk performance values of the countries are listed as Japan, Germany, England, USA, France, Canada and Italy. Apart from this, the average epidemic risk performance value of the countries was measured. In this context, it has been observed that the countries below the average value are Italy, Canada, France and USA. It has been determined that the countries that are above the average value are the England, Germany and Japan. Thus, it was concluded that the Italy, Canada, France and USA should provide methods to increase epidemic risk performance values in order to be compatible with other G7 countries in terms of epidemic risk performance.
Keywords
- Abdel-Basset, M., & Mohamed, R. (2020). A Novel Plithogenic TOPSIS- CRITIC Model for Sustainable
- Abdel-Basset, M., & Mohamed, R. (2020). A Novel Plithogenic TOPSIS- CRITIC Model for Sustainable Supply Chain Risk Management. Journal of Cleaner Production, 247, 1-15.
- Adalı, E. A., & Tuş Işık, A. (2017). Critic and Maut Methods for the Contract Manufacturer SelectionProblem. 12th International Conference on Social Sciences. Amsterdam: EUSER, European Center for Science Education and Research, 76-84.
- Alp, İ., Öztel, A., & Köse, M. S. (2015). Entropi tabanlı MAUT yöntemi ile kurumsal sürdürülebilirlik performansı ölçümü: Bir vaka çalışması. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 65-81.
- Arslan, R. (2020). Critic Yöntemi. H. Bircan içinde, Çok Kriterli Karar Verme Problemlerinde Kriter Ağırlıklandırma Yöntemleri. Ankara: Nobel Yayıncılık, 120-122.
- Aslan, R. (2021). Tarihten Günümüze Epidemiler, Pandemiler ve Covid 19. Göller Bölgesi Aylık Ekonomi ve Kültür Dergisi, 8(85), 35-41.
- Ayçin, E. (2019). Çok Kriterli Karar Verme . Ankara: Nobel Yayın.
- Babatundea, M. O., & Ighravweb, D. E. (2019). A CRITIC-TOPSIS Framework for Hybrid Renewable Energy Systems Evaluation Under Technoeconomic. Journal of Project Management, 4, 109–126.
- Bošković, S., Radonjić-Djogatović2, V., Ralević, P., Dobrodolac, M., & Jovčić, S. (2021). Selection OFfMobile Network Operator Using The CRITIC-ARAS Method. International Journal for Traffic and Transport Engineering, 11(1), 17-29.
- Chopra, M., Galbraith, S., & Darnton-Hill, I. (2002). A Global Response to A Global Problem: The Epidemic of Overnutrition. Bulletin of the World Health Organization, 80(12), 952-958.
- Dinçer, S. E. (2019). Çok Kriterli Karar Alma. Ankara: Gece Akademi.
- Ecer, F. (2020). Çok Kriterli Karar Verme. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Elaldı, N. (2004). Kırım-Kongo Hemorajik Ateş Epidemiyolojisi. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 26(4), 185-190.
- Ergönül, Ö. (2016). Enfeksiyon Hastalıkları Epidemiyolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 32(Ek Sayı), 1-7.
- Hacımustafaoğlu, M., & Önürmen, Ö. (2018). Enfeksiyon Hastalıkları Pratiğinde Salgın Tanımlaması. Klinik İpuçları, 12(4), 172-173.
- Işık, A. (2021). Salgın Ekonomisine Genel Bir Bakış. IAAOJ | Health Sciences, 7(2), 135-158.James, P. T., Leach, R., Kalamara, E., & Shayeghi, M. (2001). The Worldwide Obesity Epidemic. Obesity Research, 9(4), 228-233.
- Kalra, S., Kumar, A., Jarhyan, P., & Unnikrishnan, A. (2015). Endemic or Epidemic? Measuring The Endemicity Index of Diabetes. Indian Journal of Endocrinology and Metabolism , 19(1), 5-7.
- Keeling, M. J., & Eames, K. D. (2005). Networks and Epidemic Models. J. R. Soc. Interface, 2, 295-307.
- Kılıç, P., & Çınar, F. (2021). Pandemi ve Medikal Turizme Genel Bir Bakış. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Dergisi, 3(1), 77-86.
- Kılıçarslan Törüner, E., & Savaşer, S. (2010). Çocukluk Çağı Şişmanlığı: Epidemi Boyutunda Sorun. Hemşirelikte Araştırma ve Geliştirme Dergisi, 3, 63-73.
- Lan, Y. P., Meng, Q. C., Li, F., Xu, G. X., & Guan, Z. D. (2010). Aircraft Design Material-Selection Method Based on MAUT Theory. Journal of Aeronautical Materials, 3, 84-94.
- Madić, M., & Radovanović, M. (2015). Ranking of Some Most Commonly Used Non Nontraditional CRITIC Methods. U.P.B. Sci. Bull., Series D, 77(2), 193-204.
- Majumdar, R., Kapur, P. K., & Khatri, S. K. (2018). Assessing Software Upgradation Attributes and OptimalRelease Planning Usng DEMATEL and MAUT. International Journal of Industrial and Systems Engineering, 31(1), 70-94.
- Maruf, M., & Özdemir, K. (2021). Türkiye’deki Büyükşehirlerin İhracat Performanslarının CRITIC ve MAUT Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 85-99.
- Naraa, E. O., Sordia, D. C., Schaefera, J. L., & Schreiber, J. N. (2019). Prioritization of OHS Key PerformanceIndicators that Affecting Business Competitiveness – A demonstration Based on MAUT and Neural Networks. Safety Science, 118, 826–834.
- Orhan, M., & Aytekin, M. (2020). Türkİye ile AB’ye Son Katılan Ülkelerin AR-GE Performanslarının CRITIC Ağırlıklı MAUT VE SAW Yöntemiyle Kıyaslanması. BMIJ, 8(1), 754-778.
- Ömürbek, N., Karaatlı, M., & Balcı, H. F. (2016). Entropi temelli MAUT ve SAW yöntemleri ile otomotivfirmalarının performans değerlemesi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 227-255.
- Örnek Büken, N. (2010). Pandemik İnfluenza ve Etik. Hacettepe T›p Dergisi(41), 62-68.
- Özkaya, M. S. (2020). Şimşir Ormanlarında Bazı Toprak ve İklim Özelliklerinin CylindrocladiumPseudonaviculatum’in Epidemi Oluşturması Üzerine Etkilerin Araştırılması: Taşlıca ve Tütüncüler Örnekleri. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 21(2), 310-317.
- Özkoçak, V., Çetli, E., & Koç, F. (2020). Geçmişten Günümüze Pandemilere Antropogenetik Açıdan Bakış. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 6(32), 1114-1124.
- Öztel, A., & Yavuz, H. (2019). CRITIC Tabanli MAUT Yöntemİ ile Ölçek Bazında Finansal PerformansAnalizi: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. 5. Uluslararası Ekonomi Yönetim ve Pazar Araştırmaları Kongeresi (s. 184-189). İstanbul: Güven Olus Grup Danışmanlık A.Ş yAYINLARI.
- Poljanšek, K., Marin-Ferrer, M., Vernaccini, L., & Messina, L. (2018). JRC Technical Reports-IncorporatingEpidemics Risk in the INFORM Global Risk Index-INFORM Epidemic GRI and Enhanced Inform GRI. Luxembourg: Publications Office of the European Union,.
- Rostamzadeh, R., Ghorabaee, M. K., Govindan, K., Esmaeili, A., & Nobar, H. B. (2018). Evaluation ofSustainable Supply Chain Risk Management Using An Integrated Fuzzy TOPSIS- CRITIC Approach. Journal of Cleaner Production, 175, 651-669.
- Seo, Y.-J., Hwa, Y. J., & Song, Y.-J. (2007). A Study on Wbe Services Selection Method Based on theNegotiation Through Qality Broker: A MAUT Based Aprroach. Inernational Conference on Embedded Software and Systems. Deagu: Springer, 65-73.
- Simonsen, L., Clarke, M., Schonberger, L. B., Arden, N. H., Cox, N. J., & Fukuda, K. (1998). Pandemic versus Epidemic Influenza Mortality: A Pattern of Changing Age Distribution. JID(178), 53-60.
- Strong, P. (tarih yok). Sociology of Health & Illness. 1990, 12(3), 249-259.
- Tapısız, Ö. L., & Kıykaç Altınbaş, Ş. (2020). Mikroorganizmalar Mavi Gezegende Bizden Çok Önce Vardı: Pandemiler Tarihi. Türk Kadın Sağlığı ve Neonatoloji Dergisi, 2(2), 53-69.
- Teker, A. G. (2019). çevresel Epidemiyoloji Alanında En Çok Atıf Alan 100 Makalenin BibliyometrikAnalizi. 3. Uluslararası 21. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. Antalya: Halk Sağlığı Uzmanları Derneği, 1047- 1050.
- Türk, A., Ak Bingül, B., & Ak, R. (2020). Tarihsel Süreçte Yaşanan Pandemilerin Ekonomik ve Sosyal Etkileri. Gaziantep University Journal of Social Sciences(Special Issue), 612-632.
- Yang, Z. L., Bonsall, S., & Wang, J. (2009). Use of Hybrid Multiple Uncertain Attribute Decision Making Techniques. Expert Systems with Applications, 36, 1569–1586.
- Yürük, M. F., & Orhan, M. (2020). CRITIC ve ENTROPİ Temelli MAUT Yöntemi ile İmalat Sanayi AltSektörlerinin Finansal Performanslarının Analizi. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 150-172.
