Author :
Abstract
Kur’ân-ı Kerîm, Arap Dili ve Belagâtı alanındaki birçok gramer kuralının tespit edilmesinde en sağlam ve güvenilir delil kabul edilmiştir. Bundan dolayı birçok gramer eserinde, şart-cevap cümlelerinin nahiv açısından açıklanması ve tahlil edilmesinde âyetlerden faydalanılmıştır. Zira Kur’ân’da şart-cevap cümlelerinin farklı edatlarla ve çeşitli varyantlarıyla fazlaca yer alması birçok nahiv âlimini âyetlerden istişhâd gösterme yoluna sevk etmiştir. Söz konusu gerekçeler dikkate alındığında Kur’ân’daki şart ve cevap cümlelerinin gramer açısından edilmesinin büyük önem arz ettiği görülmektedir. Bu çalışmada cezm eden şart edatlarının Kur’ân-ı Kerîm’de kullanımları incelenerek şart-cevap cümlelerinin Arap Dili ve Belagâtı açısından tahlili hedeflenmiştir. Bu çerçevede öncelikle cümleyi oluşturan temel ögelerden kelime, kelâm, müsned-müsnedün ileyh, cümlenin birçok yönden kısımları, gramer âlimlerinin cümle hakkındaki ihtilafları, şart-cevap cümlesi, cümlede kullanılan şart edatları ve edatların kısımları ele alınmaya çalışılmıştır. Ayrıca cezm eden şart edatları, bu edatların âyetlerdeki kullanım şekilleri, cümlenin şart-cevap cümlesi olabilmesi için gerekli olan özel şartlar ve şart cümlesinin ögeleri zikredilmiştir. Kur’ân’da şart-cevap cümlelerini içeren âyetler incelenerek bu örneklerin Arap dili grameri açısından edat/şart fiili/cevap cümlesi bağlamında açıklaması yapılmıştır. Yanı sıra gramer âlimlerinin âyetlerin tahlilleri hususundaki söz konusu ihtilaflarına da değinilmiştir. Bundan başka cezm eden veya cezm etmeyen şart edatlarının hangi âyetlerde kullanıldığı, bu âyetlerin ve geçtikleri sûrelerin sayıları araştırılarak istatistiksel sonuçlar verilmiştir.
Keywords
Abstract
The Qur'an has been accepted as the hardest and reliable evidence in determining many grammatical rules in the field of Arabic Language and Rhetoric. Therefore, in many grammatical works, versicles were used in explaining and analyzing the condition-response sentences in terms of syntax. Because the fact that the condition-response sentences take place with different prepositions and several variants in the Qur’an has led many scholars of syntax to show testimony from versicles. Taking into account all of these reasons, that has great importance to analyze the conditional and response sentences in the Quran in terms of grammar. In this study, the use of resolving conditional prepositions in the Qur’an is examined and the analysis of condition-response sentences in terms of Arabic Language and Rhetoric is aimed. In this context, firstly, the basic elements that make up the sentence are words, kalam, musnad-musnadun ilayh, parts of the sentence in many ways, the controversies of grammar scholars about the sentence, condition-response sentences, conditional prepositions and the parts of this prepositions have been tried to be discussed. Also, the resolving conditional prepositions, the usage of these prepositions in the versicles, the special conditions necessary for the sentence to be a condition-response sentence and the elements of the conditional sentence are mentioned. The versicles which containing condition-response sentences were examined in the Qur’an and these examples were explained in the context of preposition / conditional verb /response sentence in terms of Arabic language grammar. In this connection, the controversies of grammar scholars regarding the analysis of the versicles are mentioned. In addition, statistical results are given by investigating in which versicles the resolved or unresolved conditional prepositions are used, and the number of these versicles and the number of suras that contain these versicles.
Keywords
- Abdülkâhir el-Cürcânî, Ebû Bekr Abdirrahmân b. Muhammed, el-Cümel. Thk. Ali Haydar, Dımaşk: Mecme‘ul-Luğâti’l-‘Arabiyye, 1972.
- 80 el-‘Ukberî, et-Tibyân, 1/178-179; Ebû Hayyân, Tefsîr, 1/180-184; ed-Derviş, İ‘râb’ul-Kur’ân, 1/330-333; Mahmûd Sâfî, el-Cedvel, 1/464-466;Behcet, el-İ‘rabü’l-mufassal, 1/294-296; ‘Udeyme, Dirâsât, 1/619-620; eş-Şerîf, Mu‘cem, 1/432; el-Münteceb el-Hemezânî, el-Kitâbü'l-Ferîd fîAhmed el-Câmî, Nureddîn Abdurrahmân İbn el-Horâsânî. el-Fevâidu’z-ziyâiyye ma’a şerhihi ferhu’n-nâmî. Pakistan: Mektebetu’l-Medine, 2014.
- Behcet, Abdülvahid Salih. el-İ’rabü’l-mufassal li-kitâbillahi’l-mürettel. 12 Cilt. Amman: Dâru’l-Fikr, 1993.
- Dusûkî, Mustafa Muhammed ‘Arefe. Haşiyetu’l-Dusûkî ‘âlâ muğnil-lebîb ‘an kutubi’l e’ârib. Thk. Abdusselâm Muhammed Emîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2012.
- Derviş, Muhyiddîn. İ’râb’ul-Kur’ân ve beyânuhu. 9 Cilt. Humus: Dâru İbn Kesîr, 1992.
- Enbâri, Ebû’l-Berekât Kemaleddin Abdurrahman b. Muhammed. Esrârü’l-’Arabiyye. Thk. Muhammed Behcet. Dımaşk: Mecmau’l-’İlmi’l-‘Arabî, 1957.
- Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî, el-Baḥrü’l-muḥîṭ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubil- ‘İlmiyye, 1993.
- Ezecî, Ebû’l-Bekâ Muhibbüddîn Abdullah b. el-Hüseyn b. Abdillâh el-’Ukberî el-Bağdâdî. et-Tibyân fîi’râbi’l-Kur’ân. Thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Matba‘atu İsa el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâ’uh, 1976.
- Mahmûd Sâfî. el-Cedvel fi i’rabi’l-Kur’ân, 16 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Raşîd, 1995.
- İbn Akîl, Ebû Muhammed Bahâüddîn Abdullah b. Abdirrahmân b. Abdillâh el-Hemedânî, Şerh’u-İbni ‘Akil ‘âlâ elfiyyeti İbni Malik. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1980.
- Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr. el-Hucce li’l-kurrâi’s-seb’â. Thk. Kazım Bahru’l-Mercân. Beyrut: Âlemü’l-Kutub, 1996.
- Fârisî, Ebû Alî Hasen b. Ahmed b. Abdilgaffâr. el-Îdâhu’l-‘âdudî. Thk. Hasan Şazelî Ferhûd, Riyad: Mektebetu’n-Nûr, 1969.
- Hemedânî, Ebû Yûsuf Müntecebüddîn Hüseyn b. Ebi’l-İz b. Reşîd. el-Kitâbü’l-ferîd fî i’râb’il-Kur’âni’l- Kerîm. Thk. Muhammed Nizâmuddîn el-Fetîh. 6 Cilt. Medine: Dâru’z-Zemân, 2016.
- İbn Cinnî, Ebû’l-Feth Osmân b. Cinnî el-Mevsılî el-Bağdâdî. el-Hâsâis. Thk. Muhammed Ali en-Neccâr. Kahire: el-Mektebetu’l-İlmiyye, 1952.
- İbn Hişâm, Cemâleddîn Abdullâh Ebu Muhammed b.Yûsuf el-Ensârî. Muğnil-lebîb ‘an kutübi’l-e’ârîb. Thk. Muhammed Abdüllatîf. Kuveyt: Silsiletü-Turâsiyye, 2000.
- İbn Hişâm, Cemâleddin Abdullâh Ebu Muhammed b.Yûsuf el-Ensârî. Şerh-u Katri’n-nedâ ve belli’s-sadâ. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrut: Mektebetü Dârül-Fikr, 2009.
- İbn Hişâm, Cemâleddin Abdullâh Ebû Muhammed b. Yûsuf el-Ensârî. Hallü’l-meâkid şerhü’l-kavâ’id. Diyarbakır: Mektebetu’s-Seyda, 2013.
- İbn Hişâm, Cemâleddin Abdullâh Ebu Muhammed b.Yûsuf el-Ensârî. Şuzûrü’z-zeheb fî ma’rifeti kelâmi’l- ’Arab. İstanbul: Mektebetu’l-İslâmiyye, 1965.
- İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik et-Tâî el-Endelüsî el-Ceyyânî. Şerhu’t-Teshîli’l-fevâid ve tekmîli’l-makâsıd. Thk. Abdurrahman es-Seyyid, Kahire: Dâru Hicr, 1990.
- İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed b. es-Serî b. Sehl el-Bağdâdî. el-Usûlü fin-nahv. Beyrut: Müessesetu’r- Risâle, 1996.
- İstirâbâzî, Radiyuddin Muhammed b. el-Hasen. Şerhû’l-Kâfiye li-İbn Hâcib. Thk. Yusuf Hasan Ömer. Libyâ: Câmi’atu Kâr Yûnus (Garyanus), 1975.
- İbn Yaîş, Muhammed el-Esedî el-Halebî. Şerhu’l-Mufassal. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
- Meylânî, Bedreddin Muhammed b. Abdürrahim b. el-Hasen el-Umeri. Şerhu’l-muğnî. Thk. Muhammed Can. İstanbul: Şefkat Yay. 2016.
- Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtḳân, thk. Mustafa Şeyh Mustafa. Beyrut: Müessesetu’r -Risâle, 2008.
- Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-Eşbâh ve’n-nezâir. Thk. Gazi Muhtar Tuleymât, Dımaşk: Mecmeu’l-Luğati’l-Arabiyye, 1987.
- Süyûtî, Ebû’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. Hemʻul-hevâmiʻ Şerhu Cemi’l-cevâmiʻ. Thk. Ahmet Şemsuddin. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
- Sabbân, Ebû’l-İrfân Muhammed b. Alî. Hâşiye ‘âlâ şerhi’l-Üşmûnî. Beyrut: Dâru’l-‘İlmiyye, 1997.
- Sümâlî, Ebû’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd b. Abdilekber b. Umeyr el-Müberred el-Ezdî. el-Muktedâb. Kahire: Vizâretu’l-Evkâf, 1994.
- Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber el-Hârisî. el-Kitâb. Thk. Abdüsselâm Muhammed Hârun. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1988.
- Şerîf, Muhammed Hasan. Mu’cemu hurûf’il-me’ânî fi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1996.‘Udeyme, Muhammed Abdülhâlik. Dirâsâtun li-Uslûbi’l-Kur’âni’l-Kerîm. 11 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs,Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Mufassâl fi’n-nahv. Thk. Fahr Sâlih Kâdâre. Amman: Dâru Ammâr, 2004.
- Zeccâcî, Ebû’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk en-Nihâvendî, el-Cümel fi’n-nahv, Beyrut: Dâru’l-Emel, 1984.
- Zeccâcî, Ebû’l-Kâsım Abdurrahmân b. İshâk en-Nihâvendî. Meʿâni’l-Ḳurʾân ve iʿrâbühû. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1988.
