Author :
Abstract
IX. ve XI. yüzyıllar arasında Mâverâünnehir bölgesi Sâmânîler Devletinin hakimiyeti altında her alanda en parlak dönemini yaşamıştır. Bu çalışmada bu dönemde ki ekonomik faaliyetler arasında yer alan tarım ve hayvancılığın bölgenin ve bölge insanının yaşamındaki yeri ve önemi coğrafya ve tarihi kaynaklar ışığında inceleme konusu yapılmıştır. Mâverâünnehir bölgesinin su kaynakları bakımından sıkıntısının olmaması ve verimli topraklara sahip olması her dönemde insanların yerleşim merkezi olarak seçmelerine neden olmuştur. Toprakları o kadar verimlidir ki yetiştirilen ürünler başka bölgelere de ihraç edilmekteydi. Çalışmamızın başlıkları şu şekildedir: Giriş, Mâverâünnehir bölgesinin Coğrafi Sınırları ve İklimi, Tarım ve Hayvancılık, Sonuç ve Kaynaklar. İlk olarak Mâverâünnehir bölgesi diye ifade edilen yerin neresi olduğunun açıklanması gereği duyulmuştur. Ayrıca coğrafyanın insanların yaşam şeklini ve ekonomik faaliyetlerini de etkilediğini düşünecek olursak Mâverâünnehir bölgesinin coğrafi sınırlarını çizmeden ve coğrafyasından bahsetmeden çalışmaya başlamak olmazdı. Böylece buradaki yerleşim merkezlerini de belirlemiş olduk. Bu incelememizi yaparken özellikle Mâverâünnehir bölgesinin önemli yerleşim merkezlerinden olan Buhârâ ve Semerkant ele alınarak konu anlatılmaya çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
IX. and XI. between the centuries, the Transoxiana region had its heyday in every field under the domination of the Sâmânîlar State. In this study, the place and importance of agriculture and animal husbandry, which are among the economic activities in this period, in the life of the region and the people of the region are examined in the light of geography and historical resources. The fact that the Transoxiana region has no shortage of water resources and has fertile land has caused people to choose it as a settlement center in every period. Its lands are so fertile that the grown crops were exported to other regions. The titles of our study are as follows: Introduction, Geographical Boundaries and Climate of the Transoxiana Region, Agriculture and Animal Husbandry, Results and Resources. First of all, it was felt that it was necessary to explain where the place, called the Transoxiana region, was. Besides, if we consider that the geography affects the way of life and economic activities of people, it would not be possible to start working without drawing the geographical boundaries of the Transoxiana region and mentioning its geography. Thus, we have determined the settlements here. While conducting this investigation, the subject was tried to be explained by discussing especially Bukhârâ and Samarkand, which are among the important settlements of Transoxiana.
Keywords
- Aydınlı, Osman, Semerkant Tarihi, TDV Yay., İstanbul 2018.
- Aydınlı, Osman, Semerkant Tarihi, TDV Yay., İstanbul 2018.
- Bakır, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kağıt Sanayi, Belleten, C. LXV, TTK Basımevi, Ankara 2001.
- ------, Ortaçağ İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kağıt Sanayi, Belleten, C. LXV, TTK Basımevi, Ankara 2000.
- Barthold, Vasiliy Viladimir, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (Haz. Hakkı Dursun Yıldız), Ankara 1990. Ebü’l- Fidâ, Takvimü’l- Büldan, Çev. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yay., İstanbul 2017.
- Esin, Emel, İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Târîhî ve İslâma Giriş, Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1978.
- 42 Zekeriya Kitapçı, Yeni İslâm Tarihi ve Türkistan, İstanbul 1991, s. 247, Alparslan Kılınç, a.g.e., s.83.Fayda, Mustafa, TDV İslâm Ansiklopedisi, “Cerîb Maddesi” C. 7, İstanbul 1993.Frye, Richard Nelson, , Ortaçağın Başarısı Buhârâ, Çev. Hasan Kurt, Ankara. Günaltay, Şemsettin, Mufassal Türk Tarihi, IV. Kitap, İstanbul 1939.
- Hınz, Walter, İslâmda Ölçü Sistemleri, Çev. Acar Sevim, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırma Dergisi, S.5, Yıl 1989.
- Hizmetli, Mustafa, X. Yüzyılda Mâverâünnehir ile Irak Arasındaki Ticari Münasebetler, Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 9, Sayı 1, Haziran 2016.
- İbn Batuta, İbn Batutâ Seyhatnâmesi, Çev. Mümin Çevik, C. I-II, İstanbul 1963.
- İbn Fadlan, İbn Fadlan Seyahatnamesi ve Ekleri, Çev. Ramazan Şeşen, İstanbul 2010.
- İbn Havkal, Ebu’l Kâsim Muhammed el-Havkalî el-Bağdadi, Suretü’l -Arz, Leiden 1967.
- ------, 10. Asırda İslâm Coğrafyası, Trc. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yay., 2. Baskı, İstanbul 2017.------, Kitâbü’l- Mesâlik Ve’l- Memâlik, Çev. Yusuf Ziya Yörükân, Gelenek Yay., İstanbul 2004. İstahrî, Mesâlik el-memâlik, Nşr. De Geoje, Leiden 1927.
- ------, , Mesâliku’l- Memâlik, Çev. Murat Ağarı, Ayışığı Kitapları, İstanbul 2015.
- Kaşgarlı Mahmud Divânü Lûgâti’t- Türk, Çev. Besim Atalay, C. III, Ankara 1985.
- Keser, Emre, Tarih-i Buhârâ’ya Göre Buhârâ’nın Tarihi Coğrafyası üzerine Birkaç Not, TDA Dergisi, C.123, S.243, Aralık 2019.
- Kılınç, Alparslan, Sâmânîler Döneminde Buhârâ Şehri, Hiperyayın, İstanbul 2020. Kitapçı, Zekeriya, Yeni İslâm Tarihi ve Türkistan, İstanbul 1991.
- Kurt, Hasan, Orta Asyanın İslâmlaşma Süreci, Ankara 1998.
- Mazaherî, Ali, Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları, Varlık Yay., Çev. Bahriye Üçok, İstanbul 1972. Mesudî, Murûc Ez-Zeheb, Çev. D. Ahsen Batur, Selenge Yay., İstanbul 2011.
- Mez, Adam, X. Yüzyılda İslâm Medeniyeti, Çev. Salih Şaban, İstanbul 2000.
- ------, “Buhârâ Tarihi”, Çev. M. Nurettin Koçak, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi. S.117, Aralık 1980.
- Özbayraktar, Aykut, Abbasilerin İlk Dönemlerinde Mâverâünnehir, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2014,
- Özgüdenli, Gazi Osman, TDV İslâm Ansiklopedisi, “Mâverâünnehir Maddesi” C. 28, Ankara 2003.
- Strange, Guy Le, Doğu Hilafetinin Memleketleri, Çev. Adnan Eskikurt-Cengiz Tomar, Yeditepe Yay., İstanbul 2015.
- Şeşen, Ramazan, İslâm Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri, II. Baskı, Ankara 1988.
