Author :
Abstract
Fosfat, dünyada ve Türkiye’de kritik hammaddeler içerisinde yer alan önemli bir madendir. Nüfus artışına bağlı olarak açlıkla mücadele ve bitkisel verim artışı bağlamında özellikle gübre üretiminin hammaddesi olan fosfat madeni endüstriyel mineraller içerisinde stratejik bir öneme sahiptir. Türkiye’de fosfat madeninin en yoğun bulunduğu yer Mardin ilinin Mazıdağı ilçesidir. Türkiye’de üretilen ve ithal edilen fosfatın tamamına yakın bölümü gübre sanayiinde kullanılmaktadır. Hem ülke hem de bölgede gübre tüketiminde fosfatın yerini alacak herhangi bir madde olmaması, yörede özellikle Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) ile sulanabilir tarım arazilerinin artmasına bağlı olarak fosfat tüketimi artış göstermiştir. Dolayısıyla fosfat madeninin önemi daha da artmıştır. Çalışma 1994’den sonra atıl duruma gelen ve 2011’den sonra özelleştirme ile tekrar üretime açılan Mazıdağı fosfat işletmelerine yöre halkının bakışını, sosyo-ekonomik, kültürel ve çevresel bazda incelemek; yörede geleceğe yönelik yapılacak olası planlamalar konusunda öneriler ortaya koyabilmek amacıyla yapılmıştır. Bu nedenle ilçe merkezinde yaşayan halkın düşüncelerini ortaya koyabilmek amacıyla araştırmacı tarafından hazırlanan anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. SPSS programı kullanılarak anket verileri analiz edilmiş ve tablolar oluşturulmuştur. Ayrıca ArcMap 10.4 paket programı ile yörenin lokasyonunu, topografyasını ve jeolojisini gösteren haritalar üretilmiştir. Katılımcıların yörede tekrar işletmeye açılan tesisler ile ilgili olarak olumlu bir yaklaşım içerisinde olduğu belirlenmiştir. Yörede faaliyete geçirilen fosfat işletmesi, Mazıdağı’ndaki işsizlik sorununun yanı sıra bölgenin kalkınmasına da büyük bir katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.
Keywords
Abstract
Phosphate mining areas in the world and in Turkey is an important place within the critical raw materials. Phosphate mineral, which is the raw material of fertilizer production, has a strategic importance among industrial minerals in terms of combating hunger and increasing plant yield depending on the population increase. Mardin where the phosphate mineral found in Turkey is the most intense Mazıdağı district of the province. The entire proximal portion generated and imported from Turkey phosphate is used in the fertilizer industry. Phosphate consumption has increased due to the lack of any substance to replace phosphate in fertilizer consumption in both the country and the region, and the increase in irrigable agricultural lands in the region, especially with the Southeastern Anatolia Project (GAP). Therefore, the importance of Phosphate mine has increased even more. The study is to examine the view of the local people to the Mazıdağı phosphate enterprises, which became idle after 1994 and re-opened with privatization after 2011, on a socio-economic, cultural and environmental basis; It was made in order to put forward suggestions for possible future plans in the region. For this reason, a questionnaire prepared by the researcher was carried out in order to reveal the opinions of the people living in the district center. Using the SPSS program, the survey data were analyzed and tables were created. In addition, maps showing the location, topography and geology of the region were produced with the ArcMap 10.4 package program. It has been determined that the participants have a positive approach regarding the re-opened facilities in the region. It is thought that the phosphate operation that has been put into operation in the region will make a great contribution to the development of the region as well as the unemployment problem in Mazıdağı.
Keywords
- Arınç, K. (2016). Doğal, Beşerî İktisadi ve Siyasal Yönleriyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu
- Arınç, K. (2016). Doğal, Beşerî İktisadi ve Siyasal Yönleriyle Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri, Biyosfer Araştırmaları Merkezi, Coğrafya Araştırmaları Serisi. No:106, Erzurum.
- Beer, H. (1966). “Mardin-Derik-Mazıdağı Çevresindeki Fosfatlı Tabakaların Jeolojisi”, MTA Enstitüsü Dergisi, S. 66, s. 104-120.
- Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı, Pegem Yayıncılık, Ankara.
- Cooper, J., Lombardı, R., Boardman, D., & Carlıell-Marquet, M. (2011). “The Future Distribution and Poduction of Global Phosphate Rock Reserves”, Received 20 April 2011.
- Çetin, M. F. (1996). Mazıdağı Fosfat Tesislerinin Genel Durumu ve Türkiye’nin Fosfat Talebi, Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü, DPT Özel İhtisas Komisyonu, 17.
- Doğanay, H. & Çavuş, A. (2011). Türkiye Ekonomik Coğrafyası (6. bs), Pegem Akademi, Erzurum.
- FAO (2003). World Agriculture: Towards 2015/2020: an FAO Perspective, Rome, Italy: FAO. Fas Ülke Bülteni (2018). Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu, Ankara-Türkiye.
- Fas Ülke Raporu (2019). KFA Fuarcılık Ltd. Şti, Küresel Fuar Acentesi, Temmuz.Final Project Report (2011). The Future of Food and Farming: Challenges and choices for global sustainability, London, UK: Government Office of Science.
- Fresco, L. (2004). “Fertilizer and the Future”, FAO Agricultur Department, www.fao.org.
- Fujita, M. (2010). “The Evolution of Spatial Economics: from Thünen to the New Economic Geography”, The Japanese Economic Review, S. 61, C. 1, s. 1-33.
- Göyünç, N. (1969). XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No:1458, İstanbul.
- Gübre Sektör Politika Belgesi (2018-2022). Tarım ve Orman Bakanlığı, Tagem Yayınları, Ankara.
- İmamoğlu, Ş., Nathan, Y., Çoban, H., Soudry, D. & Glenn, C. (2009). “Geochemical. mineralogicaland isotopic signatures of the Semikan. West Kasrık “Turkish” phosphorites from the Derik–Mazıdagı–Mardin area, SE Anatolia”, International Journal of Earth Sciences, S. 98, s. 1679–1690.
- Kauwenbergh, S. J. V. (2010). World Phosphate Rock Reserves and Resources, Muscle Shoals, Alabama 35662, U.S.A.: General Publication IFDC-G-I.
- Kılıç, B. (2019). “Mardin Mazıdağı Fosfat Tesislerinin Çevresel Açıdan Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Şanlıurfa.
- Konyalı, S. (2016). “Türkiye’de Gübre Üretimi ve Uygulanan Politikalar”, Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, s. 2041-2048.
- Lucas, J., Prevot, L., Ataman, G. & Gündoğdu, N. (1979). Etude mineralogique et geochimique dela serie phosphateau Sud—Est de la Turquie (Mazıdağ—Mardin):Sci”, Geol. Bull., 32 (1-2), s. 59-Madencilik ve Yer Bilimleri Dergisi (2011). “Fosfat ve Mazıdağı Fosfat Tesisi”, Madencilik Türkiye Dergisi, S. 2, C.15, s.38-46, www.madencilik-turkiye.com.
- Madencilik (2020). Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, İhracat Genel Müdürlüğü, Maden, Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı.
- Mazıdağı ve Fosfat Gerçeği Raporu (2006). Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği, Ankara. MTA (2018). Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü, https://www.mta.gov.tr/v3.0/.
- MTA (2019). Türkiye Madencilik Sektörü, Ekonomideki Yeri ve Önemi, Maden Teknik ve Arama Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Normane, B. & Dowswell, C. R. (2003). “Feeding a world of ten billion people: A 21st centurychallenge”, Proceedings of the International Congress, “In the Wake of the Double Helix: From the Green Revolution to the Gene Revolution”, 27-31 May 2003, Bologna, Italy, 3-23.
- Özdemir, N. (2012). “Madenler ve Enerji Kaynakları”, Genel Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası Kitabı, (Editör: Cemalettin Şahin), Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
- Sınırkaya, M. (2008). “Mardin-Mazıdağı Fosfat Kayası ile Baca Gazı Desülfürizasyonunda EldeEdilen Ürünün Zenginleştirilmesi ve Sülfürik Asitte Çözünürlüğünün İncelenmesi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
- Sönmez Didin, F. & Özerkek, Y. (2018). “Türkiye’de Bölgesel Genç İşsizliğin Belirleyicileri”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, S. 40 C. 2, s. 297-318.
- Şenesen, Ü. (2019) “Sorgulayıcı Veri Çözümlemesine Bir Örnek: İllere Göre İşsizlik Oranları, 2008-2013”, Çalışma ve Toplum, 2019/1.
- TMMOB Maden Mühendisleri Odası (2011). Madencilik Sektörü ve Politikaları Raporu. TOBB (2018). Türkiye Odalar Ve Borsalar Birliği Ekonomik Raporu.
- TÜİK (2020). Türkiye İstatistik Kurumu, Genel Nüfus Sayımı, Ankara, https://www.tuik.gov.tr/. TÜİK (2018). Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.turkiye.gov.tr/tuik-gostergeler.
- TÜİK (2019). Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.tuik.gov.tr/.
- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (2007). Türkiye Madencilik Sektör Raporu, 16.05.2019.
- Varol, B. (1989). “Sedimentary Petrography and Origin of Phosphate Peloids of the Mazidag-Derik Area (Mardin, Southeast Turkey)”, Miner Res Exp Bull, S. 109, s. 65–73.
- URL-1 (2020). http://criticalrawmaterials.org// Alıntılanma tarihi: 10.04.2020.
- URL-2 (2019). “Mazıdağı Fosfat Havzasının Bugünü ve Yarını”, (İsmail Seyhan, Erol Berker, Aykut Kutay, 2010), a169b49b583a2b5_ek.pdf, (Erişim Tarihi: 12.11.2019).
- URL-3 (2019). http://www.mazidagi.gov.tr/cografi-yapi, tarih, 10.03.2019. http://www.tobb.org.tr/Documents/yayinlar/madencilik.pdf
