Author :
Abstract
Bu çalışmada Osmanlı’da çıkan gazeteler üzerinden Osmanlı’da basın hayatının doğuşu ve gelişmesi incelenmiştir. Osmanlı topraklarında basın hayatı öncelikle yabancı dillerde yayımlanan gazeteler ile başlamış, 1828 yılında yayımlanan ilk Türkçe gazete ile devam etmiştir. Çalışmada Osmanlı’da yayımlanan gazetelerin yayımlanma amaçları ve işleyişleri de detaylandırılmıştır. Örneğin, ilk resmî gazete olarak çıkan Takvim-i Vekayi kamuoyunu bilgilendirme amacı ile basılmışken, yâri resmi olan Ceride-i Havadis halkın eğitimini vurgulamıştır. Bu süreçte hükumet aleyhinde eleştirilerde bulunan bazı gazeteler için yaptırımlar uygulanmış süreli ya da süresiz gazete kapatma uygulamaları da yapılmıştır. Gazeteler siyasal yaşamı etkilemiş, siyasi ve toplumsal düzenlemelerde halk ve hükûmet arasında köprü görevi görmüştür. Ayrıca farklı siyasal düşüncelere sahip iletişim araçları olan gazetelerin varlığının toplumdaki demokrasinin ve medenileşmenin bir göstergesi olduğu kabul edilebilir.
Keywords
Abstract
In this study, the birth and development of press life in Ottoman were examined through the newspapers published in the Ottoman Empire. In the Ottoman lands, the press life started with newspapers published in foreign languages, and continued with the first Turkish newspaper published in 1828. In the study, the publishing purposes and operations of the newspapers published in the Ottoman Empire were also detailed. For example, Takvım-i Vekayi, which was published as the first official newspaper, was printed with the aim of informing the public, while the semi-official Ceride-i Havadis emphasized the education of the public. In this process, sanctions were applied for some newspapers that criticized against the government, and closed or indefinite newspaper closures were also made. Newspapers influenced political life and served as a bridge between the people and the government in political and social arrangements. In addition, it can be accepted that the existence of newspapers, which are communication tools with different political thoughts, is an indicator of democracy and civilization in society.
Keywords
- Alemdar, K. (2001). İletişim ve Tarih. Ümit Yayıncılık: Ankara.
- Alemdar, K. (2001). İletişim ve Tarih. Ümit Yayıncılık: Ankara.Akbulut, U. (2013). Osmanlı Basın Tarihine Bir Katkı: Gazetelerin Yayınlanma Amaçları Üzerine (1831-1876). International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Ankara 8(5), 31-57.
- Atılgan, G., Şener, M., Uslu, A., Ozan E. D., Aytekin, E. A. Saraçoğlu, C. (2016). Osmanlı'dan Günümüze Türkiye'de Siyasal Hayat. Yordam Yayınları: İstanbul.
- Bağçeci, Y. (2014). İsyandan İtaate; Kavalalı Mehmet Ali Paşa Babıâli İlişkileri (1841-1849). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(32), 219-231.
- Benek, M. K. (2016). Osmanlı’da Basının Doğuşu ve II. Meşrutiyete Kadarki Gelişimi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(6-7), 27-39.
- Beydilli, K. (2003). Matbaa. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt. 28, s. 105-110). Türkiye Diyanet Vakfı: İstanbul.
- Budak, A. (2012). Fransız Devrimi‟nin Osmanlı’ya Armağanı: Gazete, Türk Basınının Doğuşu. Turkish Studies, 7(3), 663-681.
- Çakır, H. (2008). Osmanlı Dönemi Basın Siyaset ilişkilerinde Şantaj, Rüşvet ve Ödenekler. (Ed. Zülfikar Damlapınar, Medya ve Siyaset, ss. 57-78, Eğitim Yayınevi, Konya.
- Çakır, H. (2011). Tercüman-ı Ahval. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tercuman-i- ahval 01.01.2020 tarihinde erişilmiştir.
- Çavdar, N. (2019). Basiret Gazetesi’ne Göre Prusya-Fransa Savaşı (1870-1871). Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Dergisi, 7, 1512-1532.
- Çelik, H. (2006). Muhbir, TDV İslâm Ansiklopedisi,https://islamansiklopedisi.org.tr/muhbir web sitesinden 01.01.2020 tarihinde erişilmiştir.
- Çelik, H. (1998). Hürriyet. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hurriyet--gazete 08.01.2020 tarihinde erişilmiştir.
- Çelik, S. (2018). Servet Gazetesi (1-100 Sayılar) İnceleme ve Seçilmiş Metinler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
- Demir, K. (2014). Osmanlı’da Basının Doğuşu ve Gazeteler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 57-88.
- Doğaner, Y. (2012). Hürriyet ve Modernleşme Enstrümanı Olarak Osmanlı’da Basın. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 29(1), 109-121.
- Doğramacıoğlu, H. (2012). Namık Kemal’in Diyojen Gazetesindeki Mizahi Yazıları Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies, 7(1), 935-951.
- Ebüzziya, Z. Ceride-i Havadis. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ceride-i-havadisErol, S. (2019). Türk Basın Tarihinde İbrahim Şinasi Efendi ve Tasvir-i Efkâr Gazetesi. Tarih ve Gelecek Dergisi, 5(2), 273-295.
- Ertuğ, H. R. (1970). Basın ve Yayın Hareketleri Tarihi, I. Cilt, İstanbul Üniversitesi yayınevi: İstanbul. Gökalp, Ziya (1994). “Asrın En Mühim Müessesesi Gazetedir”. Cumhuriyet Gazetesi.
- Güngör, N. (2011). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi: Ankara.
- Güz, N. (2000). Osmanlı Basını. Selçuk İletişim, 1(3), 40-57.
- Güz, N. & Bayhan, G. (2016). İlk Muhalif Gazete Olarak İbret. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi (AKAR), 1(1), 1-15.
- Groc, G. (1985). Türkiye’de Fransızca Basın. Türkiye’de Yabancı Dilde Basın, ss. 49-71, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
- Hülür, H.; Yaşin, C. (2017). Yeni Medya ve Gazeteciliğin Geleceğini Çerçevelemek. (Ed. Himmet Hülür ve Cem Yaşin, Yeni Medya ve Geleceğin Gazeteciliği, ss. 9-38, Ütopya Yayınevi, Ankara.
- Ибрагимов, A. (1965). Печать Турции – М.: Изд-во МГУ.
- İnuğur, M. N. (2002). Basın ve Yayın Tarihi, İstanbul: Der Yayınları.
- Kapaklı, K. (1999). Başlangıçtan Bugüne Urfa Basını. Marmara İletişim Dergisi, 10(10), 243-256.
- Koloğlu, O. (2010a). Osmanlı Dönemi Basının İçeriği. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayımları: İstanbul.
- Koloğlu, O. (2010b). Osmanlı’da Kamuoyu. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayımları: İstanbul.
- Koloğlu, O. (1981). Takvimi Vekayi Türk Basınında 150 Yıl 1831-1981. Çağdaş Gazeteciler DerneğiKoloğlu, O. (1989). İlk Gazete İlk Polemik Vekayi-i Mısriye’nin Öyküsü ve Takvimi Vekayi ile Tartışması. Çağdaş Gazeteciler Derneği Yayınları: Ankara.
- Koloğlu, O. (2006). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. Pozitif Yayınları: İstanbul.Mardin, Ş. (2015). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yayınları: İstanbul.Mill, J. S. (2019). Düşünce ve Tartışma Özgürlüğü Üzerine. Can Yayınlari: İstanbul.
- Öner, S. (2007). Türk Basınının İlk Resmî Gazetesi Takvim-i Vekayi’de Padişah Portresine İlişkin Haberler. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi,29, 149-168.
- Özcan, A. (1991). II. Mahmut’un Memleket Gezileri, Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Araştırma Merkezi, 361-379.
- Özçelik, T. (2010). Ceride–i Havadis' de Ziraat, Ticaret ve Sanayi Tartışmaları. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 56, 469-518.
- Özön, M. N. (1997) Namık Kemal ve İbret Gazetesi. Yapı Kredi Yayınları: İstanbul. Rəsulzadə, M. (1909). İrani-nov qəzeti, Tehran, 28.
- Саламон Л. (2001). Всеобщая история прессы / Пер. с нем. М.: История печати: антология, 420 с Taştan, Z. & Korkmaz, F. (2019). Ziya Paşa’nın Arz-ı Hal’i. Hiperlink Yayınları: İstanbul.
- Topuz, H. (2003). II. Mahmut’tan holdinglere Türk basın tarihi. Remzi Kitabevi: İstanbul.
- Uçman, A. (2014). Tanzimat’tan sonra edebiyat ve siyaset: Nâmık kemal ve ziya paşa örneği. Türkiyat Mecmuasi, 24(1), 113-128.
- Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi, IV. Cilt (XVIII. Yüzyıl). Türk Tarih Kurumu: Ankara. Ворошилов А.Г. (2000). История журналистики зарубежных стран. Москва.
- Vəliyev, H. (2009). Xarici ölkələrin jurnalistikası tarixi, Bakı.
- Yardımcı, M. E., Genç, S. Y. & Süloğlu, D. (2017). Osmanlı Devleti’nde Reklamın Tarihsel Gelişimi ve Ekonomiye İlk Yansımaları. Sosyal Bilimler Metinleri,1, 86-104.
- Yazıcı, N. (1983). Takvim-i Vekayi Belgeler, Gazi Üniversitesi Yayınları: Ankara.
- Yazıcı, N. (2011). Tasvir-i Efkâr. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tasviri-efkarYerlikaya, İ. (1992). Basiret. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/basiret--gazete
