Author :
Abstract
Doğu Avrupa coğrafyasının önemli halklarından biri olan Kazaklar, kendilerine has yaşam tarzlarıyla oldukça dikkat çeken bir topluluk olmuştur. Şüphesiz bu özelliğini, kitlesel isyancı yapısına ve kendi içindeki örgütlülüğüne borçludurlar. XVIII. yüzyılın başlarında Don ve Dinyeper bölgesindeki Kazaklar, egemenliği altında yaşadıkları Rusya’ya karşı direnç göstermişlerdir. Osmanlı Devleti de bölgedeki çıkarları doğrultusunda, daha önce çatışmış olduğu Kazakları Rusya karşısında desteklemeye başlamıştır. Poltova Savaşı ve Bulavin İsyanı sonrasında Ruslardan kaçan Kazaklara sınırlarını açarak onları korumaya çalışmıştır. XVIII. yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde Osmanlı Devleti’nin, Ağnad ve Potkalı adını verdiği Kazakları himaye ederek Tuna Nehri kıyısındaki yerlere iskan ettiği görülmüştür. Savaşçı olan Kazaklar orduda istihdam edilmiş, geri kalanlar ise yerleştirildikleri yerlerde geleneksel yaşantılarına devam etmiştir. Osmanlı Devleti, bu süreçte söz konusu Kazaklara gereken her türlü desteği sağlamış ve bunları diğer tebaasından farklı tutmayarak himaye etmiştir. Böylelikle Kazaklar, Osmanlı’nın sosyal hayatına dâhil edilerek, devletin tebaa şemsiyesi altında yaşayagelmişlerdir. Çalışmamız, XVIII. yüzyılda Osmanlı topraklarına gelip yerleşen ve tebaa haline gelen Ağnad ve Potkalı Kazaklarını konu almıştır. Bu kapsamda Kazakların himaye edilmesi boyutunun, gelişen olaylar neticesinde iskan sürecine nasıl dönüştüğü incelenmiştir. Gerek Ağnad ve gerek Potkalı Kazaklarının Osmanlı topraklarında hangi statüde bulundukları, nasıl tanımlandıkları tartışılmış; iskân edildikleri yerlerde yerel halkla ve birbirleriyle olan ilişkileri tespit edilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
The Cossacks, one of the important peoples of Eastern Europe, were a remarkable community with their unique lifestyles. Undoubtedly, they owed this feature to the mass rebel structure and their organization. At the beginning of the XVIIIth century, the Cossacks on the Don and Dnieper region showed resistance against Russia which they lived under his sovereignty. Depending on his interests of the region, the Ottoman Empire started to support the Cossacks, who had been conflicted before, against Russia. After the Battle of Poltova and Bulavin Rebellion, by opening his borders he tried to protect the Cossacks escaping from Russia. In the second half of the XVIIIth century, it was seen that the Ottoman Empire settled the Cossacks which he named as Agnad and Potkali, on the banks of the Danube by patronizing them. The Cossacks, who were warriors, were employed in the army, while the rest continued their traditional life in the places they were placed. In this process, the Ottoman Empire provided all kinds of support to the Cossacks and protected them by not keeping them different from other subjects. Thus, the Cossacks were included in the social life of the Ottoman Empire and lived as subjects of the state. The topic of this study is on Agnad and Potkali Cossacks who were settled on the Ottoman territories and became the subjects. In this context, it has been studied how the protecting process of the Cossacks changed into the settlement process as a result of the events. It has been tried to discuss the status and definition of both Agnad and Potkali Cossacks on the Ottoman territories, and tried to determine their relations with local people and each other in the places they settled.
Keywords
- Ahmed Vasıf Efendi, (1994). Mehâsin’ül-Âsâr ve Hakâik’l-Ahbâr, (Yay. Haz. Mücteba İlgürel), TTK Basımevi, Ankara.
- Bartl, P. (1998). “17. Yüzyılda ve 18. Yüzyılın İlk Yarısında Kazak Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu”, (Çev.: Kemal Beydilli), İlmi Araştırmalar, 6: 300-330.
- Büyük, S. (2013). Michał Czajkowski (Sadık Pasha) and His Cossack Cavalry Regiment,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
- Davies, B. (2011). Empire and Military Revolution in Eastern Europe: Russia’s Turkish Wars in the Eighteenth Century, Continuum International Publishing, London.
- Doğru, H. (2006). Lehistan’da bir Osmanlı Sultanı; IV. Mehmed’in Kamaniçe-Hotin Seferleri ve Bir Masraf Defteri, Kitap Yayınevi, İstanbul.
- Durant, W. (1957). The Reformation: A History of European Civilization From Wyclif to Caulin, 1300-1564, Simon and Schuster, New York.
- Emrullah Ö. (2014). R-8 Numaralı Rusçuk Kadı Sicili: Trankripsiyon ve Tahlili (H. 1192-1193 / M.1778-1779), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
- İlgürel, M. (1994). “Osmanlı-Ukrayna Münasebetlerinin Başlaması”, Belleten, LX(277): 155-164. İnalcık, H. (1959). “Osmanlılarda Raiyyet Rüsûmu”, Belleten, XXIII. Cilt, (575-610):52-53.
- İnalcık, H. (1999). “Osmanlı-Rus ilişkileri”, Türk Rus ilişkilerinde 500. Yıl (1491–1992), (Ankara 12–14 Aralık 1992), 31-33, Ankara.
- İnalcık, H. (2008). “Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlikede” Çanakkale Tarihi, I. Cilt, (Ed. Mustafa Demir), Değişim Yayınları, 59-64, İstanbul.
- İnbaşı, M. (2007). “Kamaniçe’de Türk İdaresi (1672-1699)”, Omeljan Pritsak Armağanı, Sakarya Üniv. Yayınları, 627-649, Sakarya.
- Jakowenko, N. (2000). Historia Ukrainy: od Czasόw Najdawniejszych do Końca XVIII. wieku,(Translated by O. Hnatiuk, K. Kotyńska), Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Lublin.
- Kıyartunç, M. (2013). 85/3 Numaralı Rusya Ahkam Defteri’nin Değerlendirme ve Transkripsiyonu,Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
- King, C. (2008). Karadeniz, (Çev.: Zülal Kılıç), Kitap Yayınevi, İstanbul.
- Kubijovyc, V. (1984). “Emigration”, Encyclopedia of Ukraine, Vol. I, University of Toronto Press, 818-824, Toronto.
- Kurat, A. N. (1993). Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917’ye Kadar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Mantran, R. (2007). İstanbul İmparatorluğu Tarihi I, (Çev.: Server Tanilli), Alkım Yayınevi, İstanbul.Muâhedât Mecmuâsı, (2008). III. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Öztürk, Y. (2004). Özü’den Tuna’ya Kazaklar-1, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
- Pugachyova, L. (2006). “Knights of the Don”, Russian Life, July/August 2006, 24-36.
- Serczyk, W. A. (1979). Historia Ukrainy. Warszawa: Zakład Narodowy Imienia Ossolińkich Wydawnictwo.
- Shaw, S. J. (1982). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, Cilt I, (Çev.: M. Ali Kılıçbay), E Yayınları, İstanbul.
- Somuncuoğlu, S. (2004). Don Kazakları, Timaş Yayınları, İstanbul.
- Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Büyük Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Vernadsky, G. (2009) Rusya Tarihi, (Çev.: Doğukan Mızrak, Egemen Mızrak), Selenge Yayınları, İstanbul.
