Covid-19 Salgın Sürecinde Kanser Hastalarının Sağlık Hizmetine Erişim Durumlarına Yönelik Ölçek Geliştirilmesi
Author:
Abstract
Covid-19 salgın süreciyle birlikte toplumun özellikli gruplarından olan kanser hastaları sağlık hizmetlerine erişimle ilgili ciddi kaygılar yaşamış ve genellikle ileri yaş grubunda olan, kronik hastalığı bulunan ve immünosüpresyon tedavi alan bu hastalar, Covid-19 salgınına karşı daha savunmasız ve riskli duruma gelmiştir. Bu bağlamda, kanser hastalarının mevcut tedavilerinin aksatılmadan sürdürülmesi ve beraberinde Covid-19 salgınının olumsuz etkilerinden korunması ayrı bir organizasyon gerektirmiştir. Bu çalışmanın amacı, Covid-19 salgın sürecinde kanser hastalarının sağlık hizmetine erişim ve kullanım durumlarına yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirmektir. Çalışma, bir üniversite hastanesinin ayaktan kemoterapi ünitesinde Nisan 2021-Nisan 2022 tarihleri arasında toplam 769 kanser hastası üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı tarafından 45 maddelik soru havuzu oluşturulmuş ve uzman görüşü sonrası 9 madde kapsam dışı bırakılarak 36 maddelik taslak ölçek elde edilmiştir. Veri analizleri SPSS 23 ve SPSS AMOS programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel yöntem olarak açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri, test-tekrar test yöntemi ve iç tutarlılık analizi kullanılmıştır. Taslak ölçeğin Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) değeri 0,870 Barlett-testi sonucu 5513,998 (p<0,000) bulunmuş ve verilerin açımlayıcı faktör analizine (AFA) uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda 4 faktörlü ve 19 maddelik ölçek elde edilmiştir. Açıklanan toplam varyans 59,567 ve maddelerin faktör yük değerleri 0,640 ile 0,895 arasında hesaplanmıştır. Doğrulayıcı faktör analiziyle (DFA) faktör yapısının uyumluluğu teyit edilmiş ve modelin oluşturulan faktörlerle uyumlu olduğu görülmüştür. Alt-üst gruplara dayalı madde analizi sonucunda maddelere ait t-testi sonucu anlamlı bulunmuştur (p<0,001). Ölçeğin Cronbach Alpha katsayısı 0,811 hesaplanmış ve test-tekrar test sonucunda (n=58) iki test arasındaki tutarlılığın yüksek düzeyde olduğu görülmüştür (r=0,995, p<0,05). Sonuç olarak geliştirilen ölçeğin, Covid-19 salgın sürecinde kanser hastalarının sağlık hizmetine erişim ve kullanım durumlarını belirlemede geçerli ve güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır.
Keywords
Abstract
With the Covid-19 pandemic process, cancer patients, one of the special groups of the society, experienced serious concerns about access to health services, and these patients, who are generally in the advanced age group, have chronic diseases and receive immunosuppression treatment, have become more vulnerable and risky against the Covid-19 pandemic. In this context, maintaining the current treatments of cancer patients without interruption and protecting them from the negative effects of the Covid-19 pandemic required a separate organization. The aim of this study is to develop a valid and reliable scale for cancer patients' access to and use of healthcare services during the Covid-19 epidemic process. The study was carried out on a total of 769 cancer patients between April 2021 and April 2022 in the outpatient chemotherapy unit of a university hospital. A 45-item question pool was created by the researcher, and after expert opinion, 9 items were excluded from the scope and a 36-item draft scale was obtained. Data analyzes were performed using SPSS 23 and SPSS AMOS program. Exploratory and confirmatory factor analyses, test-retest method and internal consistency analysis were used as statistical methods. The Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) value of the draft scale was found to be 0.870 Barlett-test result of 5513,998 (p<0.000) and it was concluded that the data were suitable for exploratory factor analysis (EFA). As a result of exploratory factor analysis, a 4-factor and 19-item scale was obtained. The total variance explained was 59.567 and the factor loadings of the items were calculated between 0.640 and 0.895. The compatibility of the factor structure was confirmed by confirmatory factor analysis (CFA) and it was seen that the model was compatible with the factors created. As a result of the item analysis based on the lower and upper groups, the t-test result of the items was found to be significant (p<0.001). The Cronbach Alpha coefficient of the scale was calculated as 0.811 and as a result of the test-retest (n=58), it was seen that the consistency between the two tests was high (r=0.995, p<0.05). As a result, it has been concluded that the developed scale is valid and reliable in determining the access and use of health care services of cancer patients during the Covid-19 pandemic process.