İÇİŞLERİ BAKANLIĞI NVİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜNÜN E-DEVLET ÜZERİNDEN SUNDUĞU PDF TABANLI ALT-ÜST SOY VERİSİNDEN HAREKETLE GRAFİK GÖRSEL TABANLI KİŞİSEL SOYAĞACI (PEDİGREE TREE) OLUŞTURAN SİSTEM KURULUMUNUN TEMELLERİ VE DÜNYADAKİ BENZERLERİ İLE KIYASLAMASI
Author:
Abstract
İnsan genom projesinin 2000 yılında tamamlanmasının ardından bu projenin devamı niteliğinde binlerce yeni proje başlamış ve devam etmektedir. Bu konuda her geçen gün devrim nitelikli keşifler yapılmaktadır. Ancak halen çok pahalı olan analizler ve görece ucuz olsa bile yine de pahalı olan testler az sayıda kişi tarafından yapılabilmektedir. Özellikle monogenik hastalıklar bakımından aynı soy üzerindeki kişiler test yaptırmasa bile aynı risklere sahipken diğer herediter hastalıklar bakımından da önemli veriler bu yolla sağlanmaktadır. Bunun için kullanılan araçlar dijital soy ağaçları olup öncelikle hazır verilerden yola çıkarak grafik-görsel bir araca ihtiyaç vardır. Ancak hastalıkların genetik boyutu olması durumunda bu konunun mutlaka bir dijital soy ağacı ile otomatik olarak değerlendirilmesi gerektiği de açıktır. Dijital soyağaçları yeni nesil genetik analizler için çok kritik bir yerde durmaktadır. Öte yandan NVİ 2018 yılı başından itibaren PDF tabanlı ve alt-üst soy verilerini kişilerle e-devlet sistemi üzerinden paylaşmaktadır. Türkiye’de bu PDF tabanlı verilerden yola çıkarak grafik görsel tabanlı ve ihtiyaca göre genişletilebilir bir dijital yazılıma ihtiyaç vardır. Öte yandan Piyasada bulunan ve aboneliğe dayalı çalışan sistemler tamamen yabancı kaynaklıdır. Bu soyağacı siteleri aynı zamanda DNA testi de yaptırmakta olup bu yolla yurt dışına giden DNA test verilerimizin yüzbinlerce olduğu da görülmektedir. Bu makalede E-devlet üzerinden verilen PDF tabanlı soy verilerinin otomatik olarak grafik ve görsel tabanlı soy ağacına dönüştürülmesini takiben yerli imkanlarla tasarlanması gereken, kullanıcı isteklerine göre genişleyebilir bir soyağacı programı tasarlanması için gereken sistemin hukuki ve teknik analizi yapılmıştır.
Keywords
Abstract
After the completion of the human genome project in 2000, thousands of new projects as a continuation of this project started and continue. Revolutionary discoveries are made every day on this subject. However, analyzes that are still very expensive and tests that are relatively cheap, but still expensive, can be performed by a small number of people. Especially in terms of monogenic diseases, even if people of the same lineage are not tested, they have the same risks, and important data for other hereditary diseases are also provided in this way. The tools used for this are digital family trees and a graphic-visual tool is needed based on ready data. However, it is also clear that if the diseases have a genetic dimension, this issue must be evaluated automatically with a digital family tree. Digital family trees are at a critical place for next generation genetic analysis. On the other hand, NVI has been sharing PDF-based and subordinate ancestry data with individuals via the e-government system since the beginning of 2018. Turkey Based on the data in the PDF-based visual-based graphics are needed and need to be expanded by a digital software. On the other hand, the subscription-based systems in the market are completely foreign. These pedigree sites also have DNA tests done and it is seen that our DNA test data going abroad in this way are hundreds of thousands. In this article, the legal and technical analysis of the system required to design an expandable pedigree program according to user requests, which should be designed with domestic facilities after the automatic conversion of PDF-based pedigree data given via e-government, has been made.