Author :
Abstract
Şiddet; geçmişten günümüze her toplumda görülen tarihsel, sosyo-kültürel, ekonomik, psikolojik, felsefi, hatta hukuksal boyutları olan bir olgudur. Her bir disiplinin şiddet tanımı farklı olsa da ‘şiddetin bir güçten doğduğu’ ve ‘yıkıcı’ etkilerinin bulunduğu fikri üzerinde buluşulur. Ortak görüşlere göre toplumda şiddet fiziksel, duygusal/psikolojik, ekonomik, cinsel ve ya sözlü yollardan açığa çıkmaktadır. Temelde bireysel çatışmaları işleyen bir tür olan roman, ne toplumdan ne de zamandan bütünüyle bağımsız değildir. Roman, başlangıcından günümüze tarihsel ve sosyo-kültürel olgulardan beslenmektedir. Bu bağlamda şiddet, roman türü içinde doğrudan veya dolaylı olarak anlatılagelen fakat her dönemde işlenen bir izlektir. Bu çalışmada öncelikli amacımız Türk romanının şiddet olgusuyla kesiştiği noktaları tespit etmektir. Ağır Roman, İşkenceci, Berlin’in Nar Çiçeği, Bağışla Onları, Sudaki İz, Bir Gün Tek Başına, Nuke Türkiye, Alçaktan Uçan Güvercin, Karanlığın Günü gibi 1980 sonrası yazılmış romanlarda ev ve yuva alanları, hapishaneler, üniversiteler, hastaneler fiziksel, cinsel ve psikolojik şiddetin yaşandığı mekânlar olarak anlatılır. İkinci olarak edebiyatın, şiddet olgusuna hangi durumda ve nasıl aracılık ettiği tartışılacaktır. Romanda aile içi şiddet, toplumsal şiddet, bireysel şiddet, cinsel şiddet, sözlü şiddet, duygusal şiddet ve ya fiziksel şiddet bağlamında irdelenen şiddet izleği, dönemin sosyal ve siyasal gündemine bağlı olarak bazı metaforların ardına gizlenerek işlenmiştir. O halde günlük yaşamda hiçbir şiddet öğesi içermeyen bazı çağrışımların yazarın vermek istediği mesaja göre şiddetin sembolü haline geldiğini görmekteyiz. Yeni Yalan Zamanlar’ın (İnci Aral) ilk kitabında yeşil, toplumu yozlaşmaya ittiği iddia edilen İslami ideolojinin sembolü olarak işlenir. Yanı sıra metaforik (mecazi, imgesel) çağrışımlar yalnızca tek bir görsele bağlı kalmayıp romanın bütününe yayıldığında artık eserin başlı başına kendisi şiddet alegorisi haline gelmektedir. Engereğin Gözü’nde Zülfü Livaneli’nin amacı şiddeti tartışmak değil şiddet alegorisi yapmaktır. Tarihi olaylara ve kişilere atıf yapılarak kurgulanan roman yazarın politik görüşlerini tarihi gerçeklik gibi sunan bir propaganda aracı haline dönüşmüştür.
Keywords
Abstract
Violence is seen in every society from past to present and is a phenomenon with historical, socio-cultural, economic, psychological, philosophical, and even legal dimensions. Each discipline has a different definition of violence. But the idea that violence is born of power and destructive is agreed. According to common opinion violence occurs through physical, emotional / psychological, economic, sexual or verbal ways. The novel basically describes individual conflicts but it is not independent from society and time. The novel draws on historical and socio-cultural facts. In this context, violence is a theme that has been told directly or indirectly within the genre of the novel, but is treated in every period. Our primary aim in this study is to identify the points where Turkish novel intersects with the phenomenon of violence. Like Ağır Roman, İşkenceci, Berlin’in Nar Çiçeği, Bağışla Onları, Sudaki İz, Bir Gün Tek Başına, Nuke Türkiye, Alçaktan Uçan Güvercin, Karanlığın Günü, in the novels written after 1980, home and nursery areas, prisons, universities, hospitals are described as places where physical, sexual and psychological violence is experienced. Secondly, it will be discussed in what situation and how literature mediates violence. Violence in the novel is discussed in the context of domestic violence, social violence, individual violence, sexual violence, verbal violence, emotional violence or physical violence and hides in metaphors due to the social and political agenda of the period. Thus, some non-violent associations turn into symbols of violence in daily life. Green is described as the symbol of Islamic ideology in the first book of Yeni Yalan Zamanlar (İnci Aral). Also, metaphors don't just depend on one connotation. When it spreads throughout the novel, the work itself becomes an allegory of violence. The aim of Zülfü Livaneli is to make an allegory of violence in the Engereğin Gözü. The novel, fictionalized by referring to historical events and people, has turned into a propaganda tool that presents the author's political views as historical reality.
Keywords
- Açıl, B. (2014). Bir Tür mü? Tarz mı? Klasik Türk Edebiyatında Alegori. Divan Disiplinler Arası
- Açıl, B. (2014). Bir Tür mü? Tarz mı? Klasik Türk Edebiyatında Alegori. Divan Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi, C: 19, S:37, s. 145-167.
- Alçiçek, P. (2016). Vedat Türkali’nin Romanlarında Politik Şahsiyetler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
- Arendt, H. (2014). Şiddet Üzerine. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Arın, C. (1996). Kadına Yönelik Şiddet. Cogito Dergisi: Şiddet, S:6-7, s: 305-312.
- Ayalı. Ş. (2012). Hapishane Romanları (1950-1980). Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı A.B.D. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir.
- Balcı, Y. (2004). Oğuz Atay’ın Romanlarında Kahramanlar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi , C: 16, S: 16, s: 39-53.
- Balık, M. (2009). Latife Tekin Romancılığı. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Bataille, G. (1997). Edebiyat ve Kötülük. (Fransızca çev. Ayşegül Sönmezay), İstanbul: Sanat ve Kuram Dizisi Ayrıntı Yayınları.
- Berkes, N. (2017). Felsefe ve Toplumbilim Yazıları. İstanbul:Yapıkredi Yayınları.
- Çıkla, S. (2002). Romanda Kumaca ve Gerçeklik. Hece Yayınları Türk Romanı Özel Sayısı, Yıl: 6, S: 65/66/67, s: 111-129.
- Dindaş, H. (2008). Kadına Yönelik Eş Şiddetinin Sosyoekonomik Durum Ve Yaşam Kalitesi İle İlişkisi. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik A.B.D. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
- Ecevit, Y. (2014). Türk Romanında Postmodern Açılımlar. İstanbul: İletişim Yayınları
- Elyıldırım, S. (2018). Piruze Şam’da Bir Türk Gelin Adlı Romanda Kadına Şiddetin Yansımaları: Edebiyatta Kadın ve Şiddet. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- Enginün, İ. (2015). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergah Yayınları.Enginün, İ. (2012). Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları 2. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Er, A. (2018). Bir Çocuğun Gözünden Aile İçi Şiddet: Herve Mestron’dan Anneme Dokunma Edebiyatta Esen, N. (1996) Türk Romanında Aile İçi Şiddet Teması. Cogito Dergisi 6-7 Sayı.
- Faucoult, M. (2015). İktidarın Gözü. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
- Fromm, E. (2016). İnsandaki Yıkıcılığın Kökenleri. Ankara: Say Yayınları.
- Göğebakan Turgut (2004). Tarihsel Roman Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.
- Güleç H. ve ark. (2012). Bir Kısır Döngü Olarak Şiddet. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(1): 112- 137.
- Günindi Ersöz, A. (2018). Bir Kadını Öldürmek! Alina Bronsky’nin Cam Kırıkları Parkı Adlı Romanında Şiddet: Edebiyatta Kadın ve Şiddet. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- Hobart, M. (1996). Şiddet ve Susku: Bir Eylem Siyasasına Doğru. Yapı Kredi Yayınları Cogito Dergisi:Şiddet, S:6-7, s: 51-64.
- İnalcık, H. (2014). Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar 2. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
- İnam, A. (2001). Şiddeti Anlamak. Bilim ve Teknik Dergisi, S: 399, s: 46-47. Kadına Yönelik Aile İçi ŞiddetAraştırması Raporu (2014). TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadın Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.
- Kaplan, R. (1997). Cumhuriyet Dönemi Türk Romanında Köy. İstanbul: Akçağ Yayınları.
- Kaşgarlı, M. (1333). Kitab-ı Divan-i Lügat-it Türk. TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu. (https://acikerisim.tbmm.gov.tr/, 24.09.2020 sa: 13:07).
- Kaşoğlu, A. (2018). Toplumsal Cinsiyete DayalıBir Şiddet Örneği:Antrabus. Edebiyatta Kadın ve Şiddet. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- Keleş, R. ve Ünsal, A. (1996). Kent ve Siyasal Şiddet. Cogito Dergisi, s.91-104.
- Kuzuca, İ ve Şahinoğlu, S (2013). Rıfat Ilgaz’ın Pijamalılar Romanı Ve 1950’ler Türkiye’sindeki Tüberküloz Lokman Hekim Journal 2013; Supplement VIII. Lokman Hekim Days 22 - 25 May 2013 Ninth
- Ses. 24 May 2013 Friday sa: 13:45-15:30
- Laçiner, Ö. (2006). “Merkez(ler) ve Taşra(lar) Dönüşürken”. Taşraya Bakmak. Ed. Tanıl Bora. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Leyla, Ş. (1994). İnci Aral Söyleşi: Yeni Yalan Zamanlar. İstanbul: Cumhuriyet Kitap. Lukacs, G. (2000). Roman Kuramı. İstanbul : Metis Yayınları.
- Moran, B. (2004). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 2. İletişim Yayınları İstanbul.Moran, B. (2008). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1. İstanbul: İletişim Yayınları. Mutçalı, S. (1995). Arapça- Türkçe Sözlük. İstanbul: Dağarcık Yayınları.
- Naci, F. (1990). 100 Soruda Türkiye’de Roman ve Toplumsal Değişme. İstanbul: Gerçek Yayınevi. Narlı, M. (2007). Roman Ne Anlatır. Ankara: Akçay Yayınları
- Ortaylı, İ. (2008). Osmanlı Sarayında Hayat. İzmir: Hazine Yayınları.
- Özdemir, G. (2004). İnci Aral Romanları ve Romancılığı. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Programı Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Trabzon.
- Özel, M. (2018). Roman Diliyle Siyaset. İstanbul: Küre Yayınları.
- Özkan, G. (2017). Kadına Yönelik Şiddet - Aile İçi Şiddet ve Konuya İlişkin Uluslararası Metinler Üzerine Bir İnceleme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 7, S: 1, s: 533-566.
- Page, A. ve İnce, M. (2008). Aile İçi Şiddet Konusunda Bir Derleme. Türk Psikoloji Yazıları, C: 11, S: 22, s. 81-94.
- Polat, O. (2016). Şiddet. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
- Sami, Ş. (2006). Kamus-ı Türki. İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Somersan, S. (1996). Şiddetin İki Yüzü. Yapı Kredi Yayınları Cogito Dergisi: Şiddet, S:6-7, s: 41-50. Tanpınar, A. H. (2005). Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergah Yayınları.
- Taşdemir Afşar, S. (2015). Türkiye’de Şiddetin Kadın Yüzü, Sosyoloji Konferansları, 52, s: 715-753. Tekin, M.(2002). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.
- Turani, A. (1975). Sanat Terimleri Sözlüğü. Ankara: Toplum Yayınevi.
- Ünsal, A. (1996). Genişletilmiş Bir Şiddet Tipolojisi. Yapı Kredi Yayınları Cogito Dergisi: Şiddet, S:6-7, s: 29-36.
- Yaşar, R. (2017). İki Şiddet Arasında Kadın. Akademik Matbuat, C: 1 S:1 s. 1-20.
- Yılmaz, A. (2005). Türk Romanında Aile İçi Şiddet Teması. Türkbilig, S: 10, s. 131-149.
- Yiğitoğlu, M. (2015). Ahmet Altan’ın Eserlerinde Muhteva. Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri EnstitüsüOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Türk Dili Ve Edebiyatı Eğitimi Bilim Dalı Basılmamış Doktora Tezi, Diyarbakır.
- Yiğittürk Ekiyor, E. (2018). Savaş ve Kadına Şiddet: Zülfü Livaneli’den Huzursuzluk. Edebiyatta Kadın ve Şiddet. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
- Yivli, O. (2009). Alev Alatlı’nın Romancılığı.( Basılmamış Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
- Alegori maddesi, https://sozluk.gov.tr/, 27.08.2020 sa: 15:44
- Bakara Suresi 25. Ayet, https://www.kuranvemeali.com/, 27.08.2020 sa: 15:00
- Cinsel Şiddetle Mücadele Derneği 2019 Raporları, https://cinselsiddetlemucadele.org), 20.08.2020 sa: 13.30. Sezer Duru ile “Tezer Özlü Üzerine” Başlıklı Söyleşi, http://www.arkakapak.com/
- Şiddet Maddesi, http://www.tdk.gov.tr, 25.08.2020 sa: 00:30.
- Alatlı, A. (2013). İşkenceci. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
- Altan, A. (2013). Sudaki İz, İstanbul: Everest Yayınları.Aral, İ. (2011). Yeşil, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
- Atay, O. (2014). Eylembilim, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Baydar, O. (2018). Sıcak Külleri Kaldı, İstanbul: Can Yayınları.
- Buğra, T. (2018). Yağmuru Beklerken, İstanbul: İletişim Yayınları.
- Çayır, R. (2006). Koğuş Türkiye Koğuş Dünya. Ankara: Elips Yayınları
- Kakınç, T. Dursun (2018). Alçaktan Uçan Güvercin. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Kakınç, T. Dursun (2018). Bağışla Onları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları
- Livaneli, Z. (2011). Engereğin Gözü. İstanbul: Doğan Kitap.
- Livaneli, Z. (2017). Huzursuzluk. İstanbul: Doğan Kitap.
- Öz, E. (2019). Gülün Solduğu Akşam. İstanbul: Can Yayınları.
- Özlü, T. (2017). Çocukluğun Soğuk Geceleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Pamuk, O. (2016). Sessiz Ev, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Tekin, L. (2012). Berci Kristin Çöp Masalları. İstanbul: İletişim Yayınları.
