Author:
Abstract
يدور البحث حول التعليل في "حاشية البرقلعي على شرح الهندي على الكافية لابن حاجب" الذي عاش في النصف الأول من القرن العاشر الهجري، وقد سُعيَ من خلال هذا البحث عرضُ ما تيسر من العلل النحوية عند الإمام البرقلعي. -رحمه الله- يتحدث عن العِلَل ويركّز عليها، وتاريخ ظهور العلة وموقف العلماء منها ويذكر نماذج من العلل النحوية في حاشيته. ومن الممكن أن نقول ما من فقرة من حاشيته إلا وفيها علةٌ سواء كانت نحوية أم غير نحوية. ربما يوجد أحيانا في سطر أو جملة أكثر من علة واحدة. وإن البرقلعي لم يكتفي بإتيان التعليلات بل يتحدث عن العلل النحوية التي ليست أقل مما في كثير من الكتب النحوية ولكن يرى أن غرضه من ذكرها ليس التوغل فيها والإطالة بل الإشارة إلى بعض منها وبيان قواعدها، وينتهي البحث بالخاتمة التي يذكر فيها أهم النتائج التي حصلنا عليها أثناء البحث.
Bu çalışma، hicrî onuncu asrın ilk yarısında yaşayan İmam el-Berkal‘î’nin، el-Hindî’nin İbn Hacib’in Kafiyesine yaptığı şerhin haşiyesindeki illetlendirme olgusunu nahiv açısından ele almaktadır. el-Berkal‘î، ‘illetlendirme’ olgusunu، bu olgunun ortaya çıkışını ve âlimlerin bu konudaki görüşlerini detaylı bir şekilde ele almıştır. Berkal‘î، gramer konularında illetlendirme yöntemine başvurur. Müellif eserinin hemen hemen her paragrafında gerek gramer gerekse de gramer dışındaki diğer konularda illetlendirme yöntemine başvurmuş، aynı paragrafta birden çok illet kullanmıştır. Berkal‘î sebeplendirme olgusuna yer vermekle yetinmemiş، nahiv kitaplarının birçoğundan daha ziyade nahiv illetlerinden bahsetmiştir. Bununla birlikte onun، nahiv illetleriyle ilgili detaya inmeyi ve konuyu uzatmayı hedeflemediği، yalnızca bazı nahiv illetlerine işaret ederek bunlarla ilgili kuralları açıkladığı görülmektedir. Bu araştırma، el-Berkal‘î’nin illetlendirmeye، illetlendirmenin sebeplerine ve ortaya çıkışına bakışını irdelemeyi amaçlamaktadır.
Keywords
Abstract
This study examines the grammatical context of al-Barkal‘î، who lived in the first half of the tenth century، on the reasoning al-Hashiyah of al-Hindi's Sharh on Ibn Hajib’s al-Qafiyah. al-Barkal‘î discussed in detail the reasoning phenomenon، the emergence of this phenomenon and the views of scholars on this subject. al-Barkal‘î uses the method of reasoning in grammar-related subjects. In almost every paragraph of his work، the author used the reasoning method in both grammar-related and non-grammar-related subjects and in the same paragraph he used more than one reasons. al-Barkal‘î not only mentioned the cause of the reasoning، but also mentioned the nahiv reasons more than most of the nahiw books. However، it is seen that he does not intend to go into detail about the reasons of nahiw، he only points out some nahiw reasons and explains the rules about them. This study aims to examine the view of al-Barkal‘î on the reasoning، the reasons of reasoning and the emergence of reasoning.