Author:
Abstract
Мақалада Ж. Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасы тіліндегі метафоралардың семантикасы арқылы көк түріктердің дүние жайлы көзқарасы мен мифтік санасы, ежелгі дүниетанымын анықталды. Тілдік бірліктердің ішкі мағыналық-мазмұндық құрылымында этномәдени ақпараттар жүйесі сөз болады. Түркі халықтарының тарихи мұралары шын мәнінде тарих, мәдениет және тіл тұрғысынан алғанда баға жетпес қазына. Орта ғасыр жазба ескерткіштері – көне тілдің көзі. Соның бірі – Ж. Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасы. Оның ғылым дүниесіне мәлім болғанына екі жарым ғасырдан артық уақыт өтті. Олар әр алуан зерттеу жұмыстарының обьектісі болып келеді, бірақ бұл ескерткіштерде әлі де болса анықтай түсуді, тереңірек талдауды керек ететін жеке мәселелер баршылық. Түркі тілдерінде, соның ішінде қазақ тілінде, метафораның орны ерекше. Метафора туралы әр түрлі ғылым тұрғысынан сыр шерткен еңбектер баршылық. Алайда Ж. Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасы тіліндегі метафоралардың зерттелуі тілтаным үшін өте маңызды болып табылады. Метафораларды анықтау арқылы ертедегі түркілердің көркем ойлау деңгейінің тілдегі көрінісін айқындай алады. Көне түркі метафоралары бойынша зерттеу нәтижелері қазіргі қазақ метафораларының даму жолын бейнелі пайымдайды. Ж. Баласағұнның «Құтадғу білік» шығармасы тіліндегі метафораларда ғасырлар тұңғиығындағы көк түрктердің тұрмыс-тіршілігі, таным-түсінігі, ой, сана тарихы бейнеленген. Метафораларды сипаттау көне түркілердің көркем ойлау жүйесін анықтаумен бара-бар. Көне тарихи-мәдени мәтін болған соң, онда жанама-туынды метафоралар көбірек табылуы заңды құбылыс.
Keywords
Abstract
The semantics feature of metaphor in language works " Kutadgu Bilik " J. Balasaguni This article discusses the semantics of metaphor in the language of the works "Kutadgu Bilik " J. Balasaguni. In the language of the ancient Turks refined figurative artistic level. In system semantics of metaphors in language works "Kutadgu Bilik " J. Balasaguni outlook and mythical knowledge is condered. Value a substantial structure internal language units ethno cultural information are attached. Historical monuments of the Turkish people in truth is in the history of culture to the senomy. Dreena written monuments – a source of a classical language. One of them – works "Kutadgu Bilik " J. Balasaguni. They are already known to us more 2,5 century. They were objects different research, but in these monuments still there are many studied problems. The Turkish languages, one of them in kazakh language, the special place takes metaphors. About metaphors different sciences there are a lot of works. But a metaphor in language of works "Kutadgu Bilik " J. Balasaguni it isn't investigated, it is a subject it is very considerable in linguistics. Research of metaphors allow us to find out art consciousness of ancient Turkic peoples. To us allows to understand development the kazakskikh of metaphors. By means of a metaphor it is possible to define ancient knowledge of turkis, them and mythical consciousness. In structure of language the ethnocultural information system is kept. The art method has the direct attitude to custom, national colour of turkis.