Author :
Abstract
Gök-Türkler’in çeşitli sebeplerden dolayı Çin, Bizans, Sasani Akhun gibi devletlerle uluslararası boyutta münasebette olduğu tarihi kayıtların verdiği bilgilerden anlaşılmaktadır. Aynı zamanda Gök-Türk Devleti çağdaşı olduğu bu devletler ve topluluklarla gerçekleştirdiği diplomatik ilişkileri tesis ederken elçilerine de büyük roller vermiştir. Gök-Türk Devleti siyasi birliğini tamamladığı ilk günden yıkılışına kadar olan süreçte milletlerarası siyasetin ve ticaretin bir parçası olmayı başarmış dönemin güçlü devletlerinden biridir. Dolayısıyla elçilerin varlığı ve etkin konumları, devletlerin birbirleriyle iktisadi veya siyasi manada yaptıkları ittifak anlaşmalarında da mühim bir rol oynaması açısından önem arz etmektedir. O dönemde bölge ticaretinin kalbi olan İpek Ticaret Yolu’na hâkim olmak ve buradan geçen ticaret yolları üzerinde söz sahibi konuma gelmek isteyen Gök-Türkler, bu konular üzerine bilgili ve tecrübeleri elçiler seçmeye özen göstermişlerdir. Bu nedenle Gök-Türk Devleti’nin iktisadı meselelerde Sogdlu elçileri tercih etmesi tesadüf değildir. Daha çok siyasi konuların konuşulması ve anlaşmazlıkların giderilmesi gibi durumlarda ise de bu konuda daha tecrübeli ve mahir olmalarından kaynaklı Aşina soyuna mensup kişilerden elçi seçildiği anlaşılmaktadır. Bu meselelerin yanı sıra evlilik istekleri, yöneticilerin değişimi sonrası gelen tebriklerin iletilmesi ve başsağlığı-cenaze törenlerine katılım gibi siyasi ilişkileri belirli bir noktaya taşıyan konuların aktarılmasında da elçilerin mevcudiyetlerinin önemli payının olduğu görülmektedir. Elçilere verilen ağır cezaların ve can alma noktasına kadar gelen uygulamaların varlığı devletlerarası krizlerin ve sonrasında savaşların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Fakat bu konuda Gök-Türklerin oldukça hassas oldukları ve kendilerine yollanan elçileri iyi karşıladıkları ve onları rahat ettirmeye çalıştıkları anlaşılmaktır. Gök-Türkler’in sadece kağana karşı hakaret içeren söylemlerin olması durumunda ve yollanan elçilerin öldürülesi üzerine daha katı bir siyaset izledikleri yorumu yapılabilir. Bütün bu uygulamalardan göçebe bir yaşam şekline sahip olmasına rağmen Gök-Türklerin o döneme göre gelişmiş bir siyaset anlayışına sahip oldukları ve diplomasi kurallarını ve dilini iyi bildikleri söylenebilir.
Keywords
Abstract
It is understood from the historical records that the Gok-Turks were in international relations with states such as China, Byzantium and Sassanid Akhun for various reasons. At the same time, the Gok-Turk State has given great roles to its ambassadors while establishing diplomatic relations with these states and communities of which it is contemporary. The Gok-Turk State was one of the powerful states of the period that managed to become a part of international politics and trade in the process from the first day it completed its political union until its collapse. Therefore, the presence and effective positions of the ambassadors are important in terms of playing an important role in the economic or political alliance agreements that the states make with each other. Gok-Turks, who wanted to dominate the Silk Trade Road, which was the heart of the regional trade at that time, and to have a say on the trade routes passing through it, took care to choose ambassadors who were knowledgeable and experienced on these issues. For this reason, it is not a coincidence that the Gok-Turk State preferred Sogdian ambassadors in economic matters. It is understood that in cases such as discussing political issues and resolving disagreements, they were chosen as ambassadors from people of Ashina lineage because they are more experienced and skilled in this subject. In addition to these issues, it is seen that the presence of the ambassadors played an important role in conveying the political relations such as marriage wishes, the delivery of congratulations after the change of administrators, and condolences-participation in funeral ceremonies. The existence of heavy punishments given to the ambassadors and the practices up to the point of taking their lives led to the emergence of interstate crises and later wars. However, it is understood that the Gok-Turks were very sensitive in this regard and welcomed the ambassadors sent to them well and tried to make them comfortable. It can be interpreted that the Gok-Turks only followed a stricter policy in the case of insulting rhetoric against the khan and the killing of the sent envoys. From all these practices, it can be said that despite having a nomadic lifestyle, the Gok-Turks had a developed understanding of politics compared to that period and knew the rules and language of diplomacy well.
