Author :
DOI : 10.31576/smryj.804
Year-Number: 2021-41
Language : null
Konu :
Abstract
Eski çağlardan beri birçok uygarlıklara ev sahipliği yapan Diyarbakır şehri, ticari özelliğini asırlarca devam ettirmiştir. Türklerin Anadolu topraklarını fethetmesi ve El-Cezire bölgesinde Mardin merkez olmak üzere kurulan Artuklular, bölgede ticareti geliştirmek için yaptığı imar çalışmaları ve beraberinde faaliyete geçirdiği tarım ve sanayi üretiminin arttırılmasıyla bölgenin ticari ve iktisadi olarak gelişmesini sağlamıştır. Daha sonra Anadolu Selçuklu devletinin bölgede Diyarbakır ve çevresine hakim olmasıyla birlikte yaptığı bayındır çalışmaları ile şehri ticaret ve üretim merkezi haline getirmiştir. Üretimi ve ticareti teşvik eden Türkiye Selçukluları şehirde üretimi yapılan çok sayıda tarım, sanayi ve maden ürünlerinin ihracatını komşu ülkelere gerçekleştirerek şehrin ekonomik olarak kalkınmasını sağlamıştır.
Keywords
Abstract
The city of Diyarbakir, which has been home to many civilizations since ancient times, has continued its commercial feature for centuries. Artuklular, which was established as the mardin center in al-Jazeera region and conquered anatolian lands by Turks, has made the region develop commercially and economicly with its zoning works to improve trade in the region and the increase of agricultural and industrial production it has put into operation with it. Later, the Anatolian Seljuk state dominated Diyarbakir and its surroundings in the region and made the city a center of trade and production with its bayindir works. The Seljuks of Turkey, who encouraged production and trade, exported a large number of agricultural, industrial and mineral products produced in the city to neighboring countries and provided the economic development of the city.
Keywords
- Abû’l-Farac, G. Ebû’l Ferec (1987). Abû’l-Farac Tarihi, C. I., (Çev. E. A. W. Budge-Ö. R. Doğrul), Ankara:
- Abû’l-Farac, G. Ebû’l Ferec (1987). Abû’l-Farac Tarihi, C. I., (Çev. E. A. W. Budge-Ö. R. Doğrul), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- Akçay Atakan ve Özbilen, Serdar (2018). “Yeni Asur Dönemi’nde Yukarı Dicle Bölgesi Ve Tarihi Coğrafyaİçin Bazı Öneriler”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, http://busbed.bingol.edu.tr, Yıl: 8, Cilt: 8, Sayı: 15, Bahar/Spring, ss. 537-563.
- Akdoğar, Hatice Tuğba (2014). Ammıanus’un Karadeniz Tasviri Ammıanı Descrıptıo Pontı Euxını(Ammianus Marcellinus Rerum Gestarum Kitap XXII, Bölüm 8), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
- Aksoy, Fatih (2019). “XII. XIII. Yüzyıllarda Türkiye Selçuklularının Anadolu’nun Türk Yurdu OlmasınaEtki Eden İktisadi ve Ticari Faaliyetleri”, Oğuz Türkmen Araştırmaları Dergisi, C.3, S.1, (Haziran 2019), s. 220, 221.
- Marcellinus, Ammianus (1963). The History, (Çev.: J. C. Rolfe), XVIII/8-10, s. 63-469 ve XIX/1-8, ss. 471-Aslanapa, Oktay ve Yusuf Durul (1973). Selçuklu Halıları, Başlangıcından On altıncı Yüzyıl Ortalarına Kadar Türk Halı Sanatı, Ak Yayınları, Türk Süsleme Sanatları Serisi, 2, İstanbul.
- 98 Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Çev. Zuhuri Danışman), 6. Cilt, Zuhuri Danışman Yayın Evi, İstanbul 1970, s.139.
- 99 Canan Kuş, “ Osmanlı Döneminde Anadolu Ticaret Yolu Ağında Harput’un Yeri ve Önemi”, ( Ed. Enver Çakar), Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Elâzığ 2013, s. 635.
- 100 Bedirhan, “Milletlerarası Ticaret Bağlamında Türkiye Selçukluları Devrinde Üretimi Yapılan, İhraç ve İthal Edilen Ticaret Malları”, s. 619; Y.Bedirhan, “Türkiye Selçuklularında Dış Ticaret”, İnternatıonal Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkısh Or Turkıc, C.9, S.5, (Bahar 2014), s.378; Kaya, XII. ve XIII. Yüzyılda Türkiye Selçuklu Devletinde Dış Ticaret, s.126.
- Bakır, Abdülhalık (2006). “Geç Orta Çağlarda El-Cezire Bölgesinin Dokuma ve Madencilik EndüstridekiKapasitesini Yükselten Faktörler”, (Ed. İbrahim Özcoşar, Hüseyin H. Güneş), 1.Uluslararası Mardin Tarihi Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Mardin.
- Bal, M. Suat (1998). Türkiye Selçukluları’nda Ticari Hayat (1220-1277), ( Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Orta Çağ Tarih Anabilim Dalı, Ankara.
- Başak, Oktay (2010). “Diyarbakır’da Maden Sanatının Gelişimi”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, C.0, S.15, s. 55.
- Bautier, R. H. (1992). “Les Relations Economiques des Occidentaux Avec Les Pays D’Orient, Au MoyenAge Points de Vue et Documents”. Ed. R. H. Bautier, Commerce Mediterraneen et Banquiers İtaliens au Moyen Age. Hampshire, pp. 263-331.
- Baykara, Tuncer (1969). “XIX. yy’da Anadolu’nun İktisaden Çöküşü ve Bugüne.” Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 25.
- Bedirhan, Y. (2014). “Türkiye Selçuklularında Dış Ticaret”, İnternatıonal Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkısh Or Turkıc, C.9, S.5, s.378.
- Bedirhan, Y. (2016). “Milletlerarası Ticaret Bağlamında Türkiye Selçukluları Devrinde Üretimi Yapılan,İhraç ve İthal Edilen Ticaret Malları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.9, S.43,(Nisan 2016), ss. 623-624.
- Belli Oktay ve İ. Günday Kayaoğlu (1993). Anadolu'da Türk Bakırcılık Sanatının Gelişimi, İstanbul.
- Beysanoğlu, Şevket (1998). Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi Başlangıçtan Akkoyunlular’a Kadar, Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları, 1.C, 3. Baskı, Ankara.
- Beysanoğlu, Şevket (2003). Diyarbakır Tarihi, Ankara.
- Boran, Ali ve Razan Aykaç (2019). “Yeni Araştırmalar Bağlamında Diyarbakır Kale”, Selçuk Ün. Sos. Bil. Ens. Der. (42): ss. 273-282.
- Bozkuş, Mehmet Ali (2016). “Ortaçağ Alanya’sında Ticaret ve Ticari Yollar”, PHASELIS: Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi , Vol II, ss. 209-223.
- Cahen, Claude (2012). Osmanlılardan önce Anadolu, (Çev. Erol Üyepazarcı), 4. Baskı, Tarih Vakfı YurtYayınları, İstanbul.Çalışkan, Hilal (2018). Anadolu Selçuklu Devleti Ticaret Politikaları, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Kırıkkale.
- Çavuşdere, S. (2009). “Selçuklular Döneminde Akdeniz Ticareti, Türkler ve İtalyanlar”. Tarih Okulu IV, ss. 53-75.
- Dumlupınar Alican, Songül (2019). Orta Çağda Âmid (Diyarbakır), (Yayınlanmış Doktora Tezi), AdıyamanÜniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Orta Çağ Tarihi Bilim Dalı, Adıyaman. ss. 31-El-Belâzürî, Ebü'l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd el-Belâzürî (1987). Fütuhu’l-Büldân, (trc., M.Fayda), Ankara.
- Eruz, Fulya (2004). "Seljuk Period / Selçuklu Dönemi" Anadolu Dökümün Beşiği, İstanbul.
- Eskikurt, Adnan (2014). “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Güz, ss.15-40.
- Çelebi, Evliya (1970). Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (Çev. Zuhuri Danışman), 6. Cilt, Zuhuri Danışman Yayın Evi, İstanbul.
- Fleet, K. (2009). Erken Osmanlı Döneminde Türk-Ceneviz Ticareti, Çev. Ö. Akpınar, İstanbul.
- Göyünç, Nejat (1994). “Diyarbakır”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.9, İstanbul, s. 466.Güçlüay, S. (2000). Tarihte Ticareti Etkileyen Unsurlar, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı (126), 42- 43, İstanbul: TDAV Yayınları.
- Güçlüay Sezgin (2007). “Avrupa ile Türk-İslam Dünyası Arasında Hayat Damarı Olan Ticaret Yolları”, (IX-XIV. Yüzyıllar), 38. ICANAS: Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 10-15.2007,Ankara, Bildiriler, Tarih ve Medeniyetler Tarihi = International Congress of Asian and North African Studies, 10-15,2007, Ankara, Papers, History and History of Civilizations, cilt: III, ss. 1429-1436
- Günel, Gökçe (2010). “Anadolu Selçuklu Dönemin de Anadolu’da İpek Yolu-Kervansaraylar-Köprüler”, Kebikeç Dergisi, S. 29, s.143,144.
- Güngörmez, Zeynep (2016). “Ortaçağda Akdeniz Köle Ticaretine Dair Bazı Tespitler”, Sosyal ve KültürelAraştırmalar Dergisi (The Journal of Social and Cultural Studies), Cilt/Volume: II, Sayı/Issue: 4, ss. 87-105.Hitti, P. K. (2000). Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, (trc., S. Tuğ), İstanbul 1980, I, s. 218; Walter E. Kaegi, Bizans ve İlk İslam Fetihleri, (trc., Mehmet Özay), İstanbul.
- Humpreys, R. Stephen (2007). ''XIII. Yüzyılda Eyyubiler, Memlükler ve Latin Doğu'', çev. Mustafa Kılıç, C. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI/1-2007, s.369.
- İbn Bibi, Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca‘ferî er-Rugadî el-müştehir bi-İbn Bîbî el-Müneccime (1996).El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name) I, Haz. Mürsel Öztürk, Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
- İbn Kesîr, İmâmeddin İsmail b. Ömer b. Kesîr (1966). el-Bidâye ve’n-Nihâye, VI, Beyrut.
- İbnu’l-Erzak Ahmed B. Yusuf B. Ali (1992). Meyyâfârikin ve Amid Tarihi (Artuklular Kısmı), (Çev. Ahmet Savran), Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, Erzurum.
- İbnü'l-Esîr, Ebü'l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî (1979). el-Kâmil fi’t-Tarih, II, Beyrut.
- İnalcık, Halil (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C. 2, Eren Yayınları, İstanbul.Kavak, Orhan (2010). “Diyarbakır Ve Çevresinde Neolitik Dönem’den (M.Ö. 10.000) Günümüze Maden”,Diyarbakır Valiliği Dicle Üniversitesi Diyarbakır’da Tarım, Doğa Ve Çevre Sempozyumu 1-3 Haziran, Diyarbakır İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Yayınları Cilt III, Diyarbakır.
- Kaya, Mustafa (2004). XII. ve XIII. Yüzyılda Türkiye Selçuklu Devletinde Dış Ticaret, ,(Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Konya.
- Kaya, Selim (2019). “Artuklularda İktisadî Faaliyetler ve Sosyo-Kültürel Etkileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi / Cilt: 21, Sayı: 1, Mart, ss.67-85.
- Kayaoğlu, İsmet (1981). “Anadolu Selçukluları Devrinde Ticari Hayat”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.24, S.1, s. 364.
- Korkusuz, M. Şefik (2003) Seyahatnamelerde Diyarbekir, Kent Yayınları, İstanbul.
- Kuş, Canan (2013). “ Osmanlı Döneminde Anadolu Ticaret Yolu Ağında Harput’un Yeri ve Önemi”, (Ed.Enver Çakar), Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Elâzığ, s. 635.
- Mazaheri, A. (1972). Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları, Çev. Bahriye Üçok, İstanbul,
- Nayır, Şehmuz Nayır (2010). Artukluların Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Hayatı, (Yayınlamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul.
- Nuroğlu, Berrin (2004). Türkiye Selçuklu Devletinin Uyguladığı Ekonomik Politikalar, , (YayınlanmışYüksek Lisans Tezi), Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Trabzon.
- Özcanlı, Mehmet (2018). “Unesco Kültür Mirasında Diyarbakır Surları”, Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), Vol:4 Issue:24 pp:5106-5115.
- Özdal, Ahmet Nurullah (2016). Orta Çağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XlV. Yüzyıllar),SelengeParla, Canan (2005). “Surları Ve Türk Dönemi Dokusuyla Diyarbakır Kenti”, ODTÜ MFD, (22/1), ss. 57-84.Pilotti, Emmanuel (1950). L’Egypte Au Commencement Du Quinzieme Siecle D’apres Le Traite d’Emmanuel Piloti De Crete (Incipit 1420). Ed. P. H. Dopp. Kahire.
- Rasony, Lydia (1971). “Türklerde Halıcılık Terimleri ve Halıcılığın Menşei”, Türk Kültürü, Mayıs, S.103. Ritter, Carl (1844). Die Erdkunde des Halbinsellandess Klein-Asien XI., Berlin.
- Sanudo, Marino (2011). The Book of the Secrets of the Faithful of the Cross, Liber Secretorum Fidelium Crucis. Trans. P. Lock. Farnham.
- Sayrafi, H. (1970). Nüzhetü’n-Nüfûs ve’l-Ebdân, I, (thk. Hasan Habeşî), Kahire, Matbaatü Dârü’l-Kütûb, Mısır.
- Strange, Guy Le (2015). Doğu Hilafetinin Memleketleri ( Mezopotamya, İran ve Orta Asya), İslamFetihlerinden Timur Zamanına Kadar, (Ed. Nihal Metin), (Çev. Adnan Eskikurt-Cengiz Tomar), 1. Baskı, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
- Sümer, Faruk (1985). Yabanlu Pazarı, Selçuklular Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
- Şentürk, Yakup (1993). Selçuklular’da İktisadi Hayat, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Enstitüsü Tarih Bölümü Orta Çağ Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
- Tabakoğlu, Ahmet (2008). Türkiye İktisat Tarihi, Dergâh Yayınları, İstanbul.
- Tavernier, Jean Baptiste (2006). Tavemier Seyahatnamesi, (Editör Stefanos Yerasîmos, Çeviren T eoman Tunçdoğan), Kitap Yayınevi, İstanbul 2006.
- Tez, Zeki (2005). Orta Çağ İslam Dünyasında Bilim ve Teknik, Diyarbakır 1991, s. 181; Oktay Başak,“Diyarbakır’da Maden Sanatının Gelişimi”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Cilt 0, Sayı 15, ss. 53 – 68.
- Tızlak, Fahrettin (2002). "Osmanlılardan Önce Türklerde Madencilik" Türkler Ansiklopedisi, C. VII, Ankara. s.410.
- Tirhanî, Ebu Bekr-i (2014). Kitab-ı Diyarbekriyye, (2014), (Çev. Mürsel Öztürk), T.T.K, 1.C, 3. Baskı, Ankara.
- Tuncer, O. C. (2002). Diyarbakır Kiliseleri, Ankara.
- Turan, Şerafettin (1990). Türk- İtalyan İlişkileri, İstanbul.
- Yıldırım, Nurgül (2012). “Yeni Asurca Belgelerde Geçen Amēdi Şehri”, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt 52, Sayı 2, Ankara, ss. 93-110.
- Yinanç, Mükrimin H. (1976). “Diyarbakır”, İslam Ansiklopedisi, Milli Eğitim Basımevi, 4. Baskı, C. 21, İstanbul.
