Author :
Abstract
Kökeni itibariyle “liyakat” kelimesi Türkçeye, Arapça “layık” kelimesinden gelmiştir. Sözlüklerde liyakatin karşılığı olarak ehliyet, kifayet gibi mânâlar verilmektedir. Esas itibariyle bir işe alımda liyakat ise bir görev veya işin, o işi hak edene, ehline verilmesini ifade etmektedir. Batıdaki liyakat kavramının karşılığı ise, özellikle Amerika’daki yağma sistemine tepki olarak ortaya çıkmış, “merit” kavramı ve meritokrasi sistemi ile kendine yer bulmaktadır.
Kamusal alanda devletin vatandaşları ile direk muhatap olmasını sağlayan kılcal damarları, özellikle vatandaşla direk temasa geçen memurlardır. Bunların dışında siyasi otoritenin kararlarının uygulanabilirliği, yapılmak istenenlerin teknik boyutuyla imkân dahilinde olup olmadığının değerlendirilmesi gibi asıl yapılmak istenenlerin denetlenmesi için, tabiri caizse, işin mutfağında olanlar ise Türkiye’de kariyer meslek olarak adlandırılan meslek gruplarıdır. Demokrasinin varlığını tahsis ettiği siyasi otoriteler değişse dahi, devlette işleyişin sistemli ve temel bir politikaya dayanarak devamlılığını sağlayan söz konusu meslek gruplarıdır. Dolayısıyla bu meslek gruplarının siyasi, karizmatik ve popülarite gibi toplumsal olgulara haiz olmalarından ziyade, gerçek anlamda yapmakla yükümlü oldukları işlerde ne derecede ehil oldukları esas sorun alanını teşkil etmektedir. Basit bir misalle belirtilecek olursa, devlet eliyle çok yüksek nitelikli bir cihazın yapılması gerekliliği doğduğunda, siyasi otoritenin kararlılığı, verilecek talimatın muhatabının yetkinliğini geçemez. Aynı şekilde toplumda kavramsal çerçevesi oluşturulması gereken bir mefhumun kitlelere açıklanması için siyasi otoritenin söylemleri; gerek akademik, gerek mevzuat bağlamında yine muhataplarının yetkinliğiyle başarıya ulaşabilecektir. Değişken siyasi otoritelerin, insan odaklı olmasından mütevellit geçiciliği, kamu sektöründe teknik ve kavramsal çerçeve bütünlüğünü oluşturacak organizasyondan daha mühim değildir. Devlet, doğru ve yetkin işleyen bir işgücüne ve mekanizmaya sahip olmalıdır. Bu fonksiyonların yerine getirilmesi yükü ise siyasetçilerin yanında kamudaki kariyer mesleklere sahip olanların sorumluluğundadır.
Bu çalışmada söz konusu seçkin kariyer mesleklere ulaşırken adayların hangi aşamalardan geçtikleri ve söz konusu mesleğe ait unvanı alıncaya dek gerçek anlamda bir liyakate, ehliyete sahip olup olmadıkları, yeterli bir ehliyete haiz olmadıkları ön kabulünde nitel araştırma yöntemlerinin içerik ve betimsel analiz yöntemlerinin birlikte kullanılmasıyla incelenecektir. Bu noktada mesleklere girişte mevzuat verileri (mevcut işe giriş yöntemleri) ve halihazırda o meslekte bulunanlar ile yapılan görüşmelerden elde edilen veriler kullanılacaktır. Bunun için kamu sektöründeki seçkin kariyer meslek grupları evreninden genel devlet işleyişinde kilit noktalarda bulunduğu öngörülen 5 adet meslek ve o mesleğe giriş süreçleri incelenmiştir. Bunlar, toplumda aydın kişi vasfa sahip olmada ilk aşamayı teşkil eden üniversitede araştırma görevliliği, Maliye Bakanlığı’nda devletin vergi gelirlerini tahsiste ve denetlemedeki rolü itibariyle vergi müfettişliği, vatandaşların çalışma haklarını tesis bakımından emek arz ve talebinin buluşturulması görevi açısından iş müfettişliği, yargı kanadında devletin adaleti tesisi adına idari hukukta idari yargı hakimliği, özellikle Türkiye gibi ülkelerde usulsüz işlemlerin yoğunlukta olduğu bir alan olarak görülmesi bakımından gümrük ve ticaret müfettişliği mesleğidir. Çalışmanın son kısmında, Türk kamu sektöründe kariyer mesleklere girişlerin karşılaştırılması yapılarak, mevcut sorunlara, liyakat açmazı meselesine ve çözüm önerilerine yer verilmiştir.
Keywords
Abstract
In terms of its origin, the word ‘merit’ has come to existence to the Turkish language from "worthy" in Arabic. Merit means such as license, competence as an equivalents in dictionaries. Essentially, during employment, merit means that a task or job is awarded to an expert who deserves it. The equivalent of concept of merit in the West is reaction to the looting system in America, especially with the concept of "merit" and the system of meritocracy.
The fine details that enable the public to interact directly with the citizen of the public are especially the officers who have direct contact with the citizen. Apart from this, the applicability of the political authority's decision as to evaluate whether within allow the technical aspects of those who wanted to be made for the inspection of those who requested the original done, so to speak, those who work in the kitchen are occupational groups that are called professional career in Turkey. Even if the political authorities to which the democracy is entrusted are changed, it is the professional groups that ensure the continuity of the operation of the state based on a systematic and basic policy. Therefore, rather than these occupational groups have social phenomenon such as political, charismatic and popularity, what they are competent in their job that they are obliged to do in the real terms constitutes the main problem area. As a simple example, when the necessity of constructing a device with a very high quality by the State arises, the determination of the political authority can not exceed the competence of the correspondent of the instruction to be given. In the same way, as the political authority explain the discourse that must be conceptually framed in society; it is able to reach success both in terms of academic and legislative contexts.
The transitional nature of the variable political authorities, as they are human-oriented, is not more important than the organization that create technical and conceptual framework integrity in the public sector. The state must have a labor force and mechanism that operates correctly and efficiently. The burden of fulfilling these functions are responsible for those who have career professions in the public.
In this study, it is examined through the use of qualitative research methods content and descriptive analysis methods together with the assumption that the candidates have passed through the stages and whether they have a real terms of competence until they have the title of the occupation. At this point, getting the profession will be made using legislation data (methods og getting existing employment) and experiential data already obtained from those professions.
For this, five vocations and the process of entering the profession, which are predicted to be key points in the operation of the state system, have been examined from the universe of outstanding career professions in the public sector. These are the university research assistants who constitute the first step in the intellectual person in society, in the Ministry of Finance, the tax inspector in charge of the role of the state in assessing and auditing tax revenues, work inspector for the task of finding the labor supply and demand of the citizens in terms of facility, administrative judicial authority in administrative law on behalf of the state justice establishment and Customs and trade inspector profession in particular is seen as an area that is in terms of the intensity of irregular transactions in countries like Turkey. In the last part of the study, the comparison of entry to career professions in the Turkish public sector has been made, and the current problems, the issue of merit dilemma and the solution proposals are included.
Keywords
- (Mülga) 4957 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 27.08.2018.
- (Mülga) 4957 sayılı Türkiye Adalet Akademisi Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 27.08.2018.
- 178 sayılı Maliye Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, www.mevzuat.gov.tr, 27.07.2018.
- 1 Araştırma görevlisi alımıyla ilgili olarak, 13 Eylül 2018 Tarihinde yayınlanan 30534 sayılı Resmi Gazete’de yer alan 17 Numaralı “BazıCumhurbaşkanlığı Kararnamelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nin 2. maddesi ile 10 Temmuz 2018 Tarihli ve30474 Sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 2 Sayılı “Genel Kadro ve Usulü Hakkındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”nin 11. Maddesine, “öğretimelemanı kadrolarına, (…) Yükseköğretim kurulunca çıkarılan norm kadro yönetmeliğine göre ilgili devlet yükseköğretim kurumunca atama yapılır. (…)Yükseköğretim Kurulunca (…) hazırlanacak olan norm kadro yönetmeliği bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten (13 Eylül 2018) itibarin altmış güniçerisinde (muhtemelen 13 Kasım 2018’e değin) yürürlüğe konulur” ibaresi eklenmiştir. İlgili norm kadro yönetmeliği bu çalışma sonlandırılırken henüz ortaya çıkmadığı için, dikkate alınmaksızın değerlendirmeler yapılmıştır.
- 2457 sayılı Yükseköğrenim Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 20.08.2018.
- 2802 sayılı Hâkimler ve Savcılar Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 27.08.2018. 4857 sayılı İş Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 25.08.2018.
- 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 25.08.2018.
- 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, eftis.gtb.gov.tr, 28.08.2018.
- 646 sayılı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması Amacıyla Bazı Kanun ve KanunHükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname, www.vdk.gov.tr, 26.07.2018.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, www.mevzuat.gov.tr, 19.07.2018. 81 No’lu İş Teftişi Sözleşmesi, www.ilo.org/ankara, 25.08.2018.
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği, Resmi Gazete: 28453, www.mevzuat.gov.tr, 25.08.2018.
- Gazali, (2017); Yöneticilere Altın Öğütler, İstanbul: Gelenek Yayıncılık.
- Ocak, A. (2017), Selçuklu Devri Üniversiteleri Nizâmiye Medreseleri, İstanbul: Semerkand Yayınları.
- Öğretim Üyesi Dışındaki Öğretim Elemanı Kadrolarına Yapılacak Atamalarda Uygulanacak MerkeziSınav ile Giriş Sınavlarına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete: 30444Tunçer, M. (2017), Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi ve Liyakat İlkesi: Ege Üniversitesi TıpFakültesi Örneği yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/, (30.11.2017)
- Türkiye Cumhuriyet Anayasası, www.mevzuat.gov.tr, 27.08.2018.
