Author :
Abstract
Özet
Said Halim Paşa Osmanlı Devleti’nin son yüzyılında yaşamış önemli bir düşünür ve devlet adamıdır. Mısır Valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın torunu, Şûrâ-yı Devlet üyesi Mehmed Abdülhalim Paşa’nın oğlu olan ve seçkin bir çevrede yetişerek iyi bir eğitim alan Said Halim Paşa, devletin en buhranlı döneminde en üst kademelerde çeşitli görevlerde bulunmuş, geniş entelektüel birikimini sadece bulunduğu görevlerle değil yazdığı eserlerle de ortaya koymuştur. Osmanlı dönemi İslamcılık akımı içerisinde önemli bir yere sahip olan Said Halim Paşa, “Batı medeniyetinden” düşünsel olarak faydalanmakla birlikte kendi kültürüne ve değerlerine yabancılaşma anlamına gelecek “taklitçilik” düzeyindeki bir Batılılaşma anlayışına karşı çıkmıştır. Said Halim’in bu karşı çıkışı İslamcılık düşüncesinin ana temalarından birisi olan sömürgecilik karşıtı tavırla ilişkilidir. O, “tagayyüre” (başkalaşmaya) sebep teşkil eden bir Batılılaşma tarzını eleştirmektedir. Said Halim Paşa’nın bu yorumunun kimi farklılaşmalarla birlikte Cumhuriyet dönemi İslamcı aydınları tarafından da tevarüs edildiği ve kendisinden sonraki nesilleri etkilediği söylenebilir. Bu makalede, Said Halim’in, İslam dünyasının ve Osmanlı İmparatorluğu’nun içerisinde bulunduğu durumu ele aldığı eserlerine egemen olan, taklitçilik eleştirisini incelemeye çalıştık. Bu eleştiri Said Halim’in eserlerinde öne çıkan birkaç önemli temadan birisidir.
Keywords
Abstract
Said Halim Pasha is an important statesman and thinker who lived in last period of the Ottoman Empire. The grandson of the Egyptian Governor Kavalılı Mehmed Ali Pasha, the son of Mehmed Abdulhalim Pasha, who was brought up in an elite circle and received education, held positions at the highest level during the most depressed period of the state. Said Halim Pasha, one of the important names of the Islamic thought of the Ottoman period, while benefiting from the "Western civilization" intellectually, opposed a Westernization approach at the level of "imitation", which could mean alienation from his own culture and values. This opposition of the Said Halim is related to the anti-colonial attitude, which is one of the main themes of the thought of Islamist. Said Halim criticizes a Westernization style that causes alteration. It can be said that this interpretation of Said Halim Pasha was inherited by the Islamist intellectuals of the Republican period with some differentiations and influenced the next generations. In this article, we tried to analyze the criticism of mimicry in Ottoman statesmen and intellectuals, which dominated Said Halim's works in which he deals with the situation of the Islamist world and the Ottoman Empire.
Keywords
- 1. Ağırman F. (2007). Yaşadığı Dönemdeki Fikirler Işığında Said Halim Paşa ve Düşünceleri, (Doktora tezi) Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
- 2. Akın M. H. (2021). “Said Halim Paşa Düşüncesinde Yerlilik Meselesi”, Hazırlayan Asım Öz, Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür Said Halim Paşa Kitabı, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
- 3. Akın M.H.-Beyaz C. (2022). “Muhafazakârlık ile Sosyoloji İlişkisi ve Batılılaşma Eleştirisi Bağlamında Said Halim Paşa’nın Öngörüleri”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi. Yıl: 18 Sayı: 62. (88-103)
- 4. Arlı A., Oryantalizm Oksidentalizm ve Şerif Mardin, (İstanbul: Küre Yayınları, 2018), s. 62.
- 5. Bulut Y. (2009). “Osmanlıdan Cumhuriyete Pozitivizm Terakki ve Batılılaşma Meselelerine Dair”, İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi S.3, İstanbul: s.165.
- 6. Cesaire A. 2015, Sömürgecilik Üzerine Söylev, Barbar Batı kitabı içinde Editör: Güneş Ayaş, 2015, İstanbul, Doğu Kitabevi
- 7. Çağan K. (2021). Entelektüel Bir Paşa İçin Eleştirel Bir Okuma, Hazırlayan Asım Öz, Osmanlı
- 8. Çetin İ-Çeltik H. (Haz.) (2022). Said Halim Paşa, Buhranlarımız, Kadim Yayınları, Ankara.
- 9. Düzdağ M. E. (Haz.) (1970). Said Halim Paşa, Buhranlarımız ve Son Eserleri, Tercüman, 1001 Temel Eser.
- 10. Gencer B. (2021). “Said Halim Paşa: Şeriat ile Hakikat Arasında İslamcılık”, Hazırlayan Asım Öz, Osmanlı Sadrazamı ve Düşünür Said Halim Paşa Kitabı, İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür
- 11. Fanon F. (2018), İstanbul: Yeryüzünün Lanetlileri, Versus Kitap.
- 12. Görgün T. (2021), İstanbul: İslam Modernizm Batılılaşma, Tire Kitap.
- 13. Güngör E. (2000) İslam’ın Bugünkü Meseleleri, İstanbul:Ötüken Yayınları.
- 14. Hallaq W. (2019). İmkansız Devlet Modern Çağda Bir İslam Devleti Niçin Mümkün Değildir?, İstanbul: Babil Kitap.
- 15. Hallaq W. (2020). Şarkiyatçılığı Yeniden Düşünmek: Modern Bilginin Eleştirisi, İstanbul: Ketebe
- 16. Hıdır Ö. (2021)“Garbiyatçı-Oksidentalist Mütefekkir Olarak Said Halim Paşa”, Hazırlayan Asım Öz,
- 17. Işık V. (2017). İslamcı Hareketlerin Rejim Karşıtlığı ve Devletçilik Çelişkisinin Doğurduğu Boşluk, İstanbul: Taşmektep Yayınları.
- 19. Işık V. (Haz.) (2020). Said Halim Paşa, Bir Islah Düşünürünün Hayatı Düşüncesi ve Eserleri, Ketebe
- 20. Kara İ. (2011). İstisnai Bir Dimağ Said Halim Paşa, Din ve Hayat, İstanbul.
- 21. Kara İ. (2014). Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi 1, İstanbul: Dergah Yayınları.
- 22. Özyurt C. (2013), Said Halim Paşa Düşüncesinde Değişim ve Süreklilik: Muhafazakâr-Reformcu İslamcılığın Oluşumu, Muhafazakâr Düşünce, sayı:37
- 23. Shayegan D. (2020). Yaralı Bilinç, İstanbul: Metis Yayınları.
- 24. Şahin S. (2021), Nurettin Topçu ve Sezai Karakoç’un Batılılaşma Tasavvurlarının Mukayesesi, International Social Sciences Studies Journal, s.5096
- 25. Şahin S. (2021). Türkiye’de İslamcılık Düşüncesinin Postkolonyal Teori Çerçevesinde İncelenmesi: Nurettin Topçu ve Sezai Karakoç’un Dergi Yazıları Örneği, İstanbul Medeniyet Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
- 26. Şeyhun A. (2010). Said Halim Paşa, Osmanlı Devlet Adamı ve İslamcı Düşünür, Çevirmen: Derya Göçer, İstanbul: Everest Yayınları.
- 28. Topçu N. (1970) “Muhafazakarlık ve Inkilapçılık”, Hareket Dergisi, S.Aralık, s. 4
- 29. Touraine A. (2018), Modernliğin Eleştirisi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- 30. Ülken H. Z. (2019) Çağdaş Türkiye’de Düşünce Tarihi,İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
- 31. Yetişkin E. (2010). Postkolonyal Kavramlar Üzerine Notlar, İstanbul: http://www.ebruyetiskin.com/postkolonyal-kavramlar-uzerine-notlar/ (erişim tarihi: 31.03.2022.)
